Uluslararası Af Örgütü- İRAN: 2006 Yıllık Raporu

İran İslam Cumhuriyeti

Devlet Başkanı: İran İslam Cumhuriyeti Lideri: Ayetullah Seyyid Ali Hamaney
Hükümet Başkanı: Cumhurbaşkanı: Dr. Mahmud Ahmedinejad
Ölüm Cezası: Uygulanıyor
Uluslararası Ceza Mahkemesi: İmzalandı

Sivil toplumun temel ifade ve toplanma özgürlüğüne yönelik kısıtlamalar artarken ülkede insan hakları durumu gerilemiştir.

Aralarında vicdan mahpuslarının (düşünce suçlularının) da bulunduğu siyasi tutuklular, geçen yıllarda adil olmayan yargı süreçloeri sonunda verilen hapis cezalarını çekmeye devam etmişlerdir. 2006'da, çoğunluğu gösteriler sırasında ya da sonrasında olmak üzere binlerce yeni gözaltı yaşanmıştır. Aralarında gazeteciler, öğrenciler ve avukatların da bulunduğu insan hakları savunucuları keyfi olarak tutuklanmış, aileleriyle görüşmeleri ve avuka ttutmaları engellenmiştir. Özellikle mahkemeye çıkarılmadan önceki gözaltı sürecinde yaşanan işkence, olağan bir durum olarak kalmaya devam etmiştir. En az 177 kişi idam edilmiştir, bunlardan en az dördü iddia edilen suçun işlendiği sırada 18 yaşından küçük olup biri, idam edildiği sırada 18 yaşının altındaydı. İki kişinin ise taşlanarak öldürüldüğü rapor edilmiştir. Kırbaçlama, organ kesme ve göz oyma cezaları halen uygulamadadır. İdam edilen ve bedensel cezalara çarptırılanların gerçek sayısının, rapor edilenlerden çok daha fazla olmasına ihtimal verilmektedir.

Azınlıklara Yönelik Baskı
Etnik ve dini azınlıklara yönelik ayrımcı yasa ve uygulamalar, sosyal ve siyasi huzursuzluk kaynağı olmaya devam etmektedir.

Azerbaycanlılar:
Mayıs ayında, nüfusunun çoğunluğu Azerbaycanlılardan oluşan kuzey-batı şehir ve kasabalarında devlet tarafından yönetilen İran gazetesinde yayınlana ve Azerbaycanlıları rencide eden karikatüre yönelik kitlesel protesto gösterileri yapılmıştır. Yüzlerce gösterici gözaltına alınmış ve raporlara göre çok sayıda katılımcı güvenlik güçleri tarafından öldürülmüştür, ancak resmi kaynaklar gözaltı ve öldürülenlerin sayısını daha az göstermiştir. Diğer gözaltıların çoğu, Haziran'da Keleyber'deki Babek Kalesi toplantısı ve Azerbaycanlıların anadil hakları için yapılan yeni öğretim yılının ilk günü boykotu gibi Azerbaycan toplumu için önemli olan tarihlerde gerçekleşmiştir.

• Vicdan mahpusu (düşünce suçlusu) Abbas Lisani, Erdebil'deki karikatür protestolarına katılımı gerekçe gösterilerek Haziran ayında gözaltına alınıp üç ay boyunca gözaltında tutulmuştur. O, Eylül ayında aralarında "devlet güvenliğini bozma"nın da olduğu suçlamalar nedeniyle 16 ay hapis ve 50 kırbaç cezasına çarptırılmıştır. Ekim ayının sonunda, temyiz başvurusu yaptıktan beş gün sonra tekrar gözaltına alınmış ve daha sonra ailesine, cezasının 18 ay hapis ve üç ay sürgüne çıkarıldığı bildirilmiştir. Lisani, şiddet kullanımına yönelik koşulsuz muhalefetini açıklamıştır. Yılın sonunda O, 2003 ve 2005 yılındaki Babek Kalesi toplantılarına katılımı nedeniyle verilen iki ayrı hapis cezasına çarptırılmıştır.

İşkence ve Zalim, İnsanlık Dışı ve Onur Kkırıcı Cezalandırma

İşence, özellikle gözaltındakilerin avukata erişiminin engellendiği mahkeme öncesi araştırma aşamasında, bir çok hapishane ve gözaltı merkezinde yaygın olmaya devam etmektedir. Raporlara göre en az yedi kişi gözaltında hayatını kaybetmiştir, bunlaraişkence,kötü muamele ve sağlık yardımından mahrum bırakılmanın neden olduğu düşünülmektedir.

• Ondört yaşındaki İran Azerbaycanlısı Muhammed Reza Evezpur, Nisan ayında bir duvara "Ben Türk'üm" yazdıktan sonra hözaltına alınmıştır. Raporlara göre o, gözaltında tutulduğu üç gün içinde 24 saat boyunca ayağından tavana asılmak, aç ve susuz bırakılmak dahil olmak üzere işkence görmüştür. O Eylül ayında tekrar gözaltına alındığında darp edilmiştir.

Devamını oku...

Azerbaycanlı Aktivistler: Mehdi Mohammadpour (Mehdi Muhammedpur) (E) , Hossein Nasiri (Hüseyin Nesiri) (E)

KAMUSAL BELGE
AI Indeks: MDE 13/070/2007
7 Haziran 2007
UA 140/07 İşkence ve Kötü Muamele Korkusu/ Tecrit Gözaltısı

İRAN - Azerbaycanlı Aktivistler: Mehdi Mohammadpour (Mehdi Muhammedpur) (E) , Hossein Nasiri (Hüseyin Nesiri) (E)

İran'da Azerbaycanlıların haklarını savunan aktivistler Mehdi Muhammedpur ve Hüseyin Nasiri'nin tecritte tutuldukları ve bu nedenle işkence veya kötü muamele riskiyle karşı karşıya oldukları rapor edilmiştir. Aktivistlerin her ikisi de Azerbaycanlıların dil ve kültürel haklarının talep edildiği gösterilere katılmalarıyla bağlantılı olarak gözaltına alınmıştırlar.

Mehdi Muhammedpur 19 Mayıs'ta İran'ın kuzeybatısındaki Erdebil şehrinde sivil giyimli İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından gözaltına alınmıştır. Muhammedpurun nerde tutulduğu ve tam olarak neden gözaltına alındığı bilinmemektedir. İddialara göre yetkililer, onu gözaltında tuttuklarını kabul etmekten kaçınmışlardır. Aktivistin ailesi, onun gözaltına alındığına şahit olan bir görgü tanığı tarafından bilgilendirilmişlerdir.

Mehdi Muhammedpur daha önce 11 ve 14 Mayıs tarihleri arasında İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından gözaltında tutulmuştu. Raporlara göre gözaltı döneminde kötü muameleye maruz kalmış ve serbest kaldığında ailesi tarafından hastaneye yatırılmıştır. Aktivist 17 Mayıs günü hastaneden taburcu edilmiştir. Uluslararası Af Örgütü'nun onun şu andaki sağlık durumuna ve neyle suçlandığına dair bilgisi yoktur.

Hüseyin Nasiri 27 Nisan'da İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından gözaltına alınmış ve "itiraf vermesi" için işkence gördüğü iddia edilmiştir. 4 Haziran'da İstihbarat Bakanlığının gözaltı merkezinden Tebriz Hapishanesine götürülmüştür, bu teminat karşılığında serbest bırakılmayacağını göstermektedir.

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olup resmi istatistiklere göre nüfusun %25-30'luk bölümünü oluşturan bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yaşamaktadır. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmaktadırlar.

2007 yılının Mayıs ayında İran'daki Azerbaycanlılar devlet gazetesinde yayınlanan ve bu toplumun büyük çoğunluğunu rencide eden bir karikatüre karşı protestoların yıldönümü nedeniyle gösteriler düzenlediler. 2006 yılının Mayıs'ındaki protesto gösterilerinde 19 katılımcının öldürüldüğü ve yüzlercesinin gözaltına alındığı rapor edilmişti.

2007 yılının Mayıs ayındaki gösterilerde ise Azerbaycanlı kültürel aktivistler "Türk Dilinde Medrese Olmalıdır Herkese" (Türk Dilinde Eğitim) sloganları seslendirdiler. Gösteriler İran'da Azerbaycanlı nüfusun yoğun olduğu bölgelerde güvenlik önlemlerinin artmasına ve tansiyonun yükselmesine neden oldu. Uluslararası Af Örgütü'ne gelen raporlara göre başta Tebriz olmak üzere birçok şehirde güvenlik memurları göstericileri ve hatta yoldan geçenleri gözaltına almıştır. Mayıs'ın son günlerinde Urmiye, Nagade (Sulduz) ve Miyandoab (Koşaçay) şehirlerinde polisin ikişer ya da üçer gruplar halinde yürüyen bütün gençleri durdurup aradıkları bildirilmiştir.

Azerbaycan Siyasi Mahpuslarını Müdafaa Komitesi'nin (ASMEK) internet sitesinde yer alan bilgilere göre son birkaç haftada 500'den çok siyasi aktivist gözaltına alınmış veya ortadan kaybolmuştur.
7 Mayıs'ta Azerbaycan eyaletlerinin milletvekilleri İçişleri Bakanından göstericilere yönelik sert müdahele ve şiddet kullanıldığı iddialarına yanıt vermesini istemişlerdir. Uluslararası Af Örgütü gözaltına alınan Azerbaycanlıların sayısıyla ilgili kesin bilgiye ulaşmaya çalışmaktadır.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Azerbaycan Türkçesi ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

-Mehdi Muhammedpur ve Hüseyin Nesiri'nin tecritte tutulduğu raporunun endişe verici olduğunu belirtin ve tecritin işkenceye olanak verdiğini hatırlatın;

- Yetkilileri, Muhammedpur ve Nesiri'nin aileleri ve seçecekleri avukatla düzenli iletişim kurmalarını sağlamaya ve gerekirse sağlık yardımı vermeye çağırın;

-Adı geçen aktivistlerin gözaltında insancıl muamele gördüklerinin ve işkence ya da kötü muameleye maruz kalmadıklarının garanti edilmesini isteyin;

-Yetkililere, eğer aktivistler sadece İrandaki Azerbaycan toplumu adına yaptığı barışçıl faaliyetler nedeniyle gözaltına alınmışlarsa Uluslararası Af Örgütü'nün onları "vicdan mahpusları" (düşünce suçluları) olarak gördüğünü ve hiç bir ön şart belirtilmeden bir an önce serbest bırakılmalarını talep ettiğini belirtin.

Devamını oku...

İRAN - Sa'id Metinpour (E) (Said Metinpur) - Azerbaycanlı kültürel haklar aktivisti

KAMUSAL BELGE
AI Indeksi: MDE 13/068/2007
07 Haziran 2007

UA 137/07 İşkence ve Kötü Muamele Korkusu/ Olası Düşünce Mahkumu
İRAN - Sa'id Metinpour (E) (Said Metinpur) - Azerbaycanlı kültürel haklar aktivisti

İran'da Azerbaycanlı toplumun anadilde eğitim hakkı dahil olmak üzere kültürel haklarını savunan aktivist Said Metinpur, 25 Mayıs'tan beri kayıp olup işkence ve kötü muamele görmesi tehlikesi altındadır. Eğer gözaltına alınmışsa, Uluslararası Af Örgütü onun, düşüncelerini barışçıl yollarla ifade ettiği için tutuklanan bir "vicdan mahpusu" (düşünce suçlusu) olduğuna inanmaktadır.

İran'daki Azerbaycanlılar tarafından yayınlanan "Haqqimiz" (Hakkımız) sitesindeki rapora göre Said Metinpur, İran'ın batısındaki Zenjan şehrinde 25 Mayıs akşamı gözaltına alınmıştır. Haber sitesi Advar News'daki başka bir rapora göre ise, İstihbarat Bakanlığından sivil giyimli memurlar Said Metinpur ve eşi Atiye Taheri'yi evlerinin yolunda durdurmuş ve haklarında tutuklama emri olduğunu söylemişlerdir. Memurların Metinpur ve Taheri'ye gösterdikleri tutuklama belgesinin damgasız ve yetkili memur tarafından imzalanmamış olduğu belirtilmiştir. Daha sonra çift, gözleri bağlanarak bir taşıta bindirilmiştir. Taşıt bilinmeyen bir yere doğru sürülüp Said Metinpur oraya bırakılmış, Atiye Taheri ise güvenlik memurları eşliğinde eve götürülmüştür. Raporlara göre memurlar beş saat boyunca evi arayarak çiftin kişisel eşyalarına, defterlerine, kasetlerine ve fotograf albümlerine el koymuşlardır. Daha sonra, çiftin evinin bir üst katında bulunan Metinpur'un babasının evi aranmıştır, memurların burdan birşey alıp almadıkları bilinmemektedir.

Uluslararası Af Örgütü'nün Said Metinpur'un gözaltına alınmasına dair söz konusu raporlar dışında bilgisi yoktur. Atiye Taheri'nin eyaletin savcılığına ve mahkeme yetkililerine başvurarak eşinin nerde bulunduğunu öğrenmeye çalıştığı, ancak bilgi alamadığı açıklanmıştır.

Azerbaycan Milli Hareketi- Zenjan (Harakat-e Melli-ye Azerbaijan – Zenjan) tarafından yayınlanan bildiride, yetkililerin yerel gazetelere Said Metinpur'un ve diğer aktivistlerin gözaltına alınmasıyla ilgili haber yayınlamamaları konusunda baskı yaptıkları açıklanmıştır. (bkz. UA 61/07, MDE 13/067/2007, 7 Haziran 2007)

Said Metinpur 2007 yılının Şubat ayında UNESCO tarafından Uluslararası Dünya Anadili Günü ilan edilen 21 Şubat günü barışçıl gösterilere katılmasıyla ilgili olarak 10 gün boyunca gözaltında tutulmuştur. Gözaltından serbest bırakıldığında yüzünde kan izleri olduğu ve bunun polis tarafından darp edilmiş olabileceği izlenimi yarattığı belirtilmiştir. Detaylı bilgi için bkz.: İran: Etnik azınlıklar yeni bir insan hakları ihlalleri dalgasıyla karşı karşıya, (MDE 13/020/2007, 26 Şubat 2007): http://web.amnesty.org/library/index/engMDE130202007?open&of=eng-IRN

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olup resmi istatistiklere göre nüfusun %25-30'luk bölümünü oluşturan bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yaşamaktadır. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmaktadırlar.

2007 yılının Mayıs ayında İran'daki Azerbaycanlılar devlet gazetesinde yayınlanan ve bu toplumun büyük çoğunluğunu rencide eden bir karikatüre karşı protestoların yıldönümü nedeniyle gösteriler düzenlediler. 2006 yılının Mayıs'ındaki protesto gösterilerinde 19 katılımcının öldürüldüğü ve yüzlercesinin gözaltına alındığı rapor edilmişti.

2007 yılının Mayıs ayındaki gösterilerde ise Azerbaycanlı kültürel aktivistler "Türk Dilinde Medrese Olmalıdır Herkese" (Türk Dilinde Eğitim) sloganları seslendirdiler. Gösteriler İran'da Azerbaycanlı nüfusun yoğun olduğu bölgelerde güvenlik önlemlerinin artmasına ve tansiyonun yükselmesine neden oldu. Uluslararası Af Örgütü'ne gelen raporlara göre başta Tebriz olmak üzere birçok şehirde güvenlik memurları göstericileri ve hatta yoldan geçenleri gözaltına almıştır. Mayıs'ın son günlerinde Urmiye, Nagade (Sulduz) ve Miyandoab (Koşaçay) şehirlerinde polisin ikişer ya da üçer gruplar halinde yürüyen bütün gençleri durdurup aradıkları bildirilmiştir.

Azerbaycan Siyasi Mahpuslarını Müdafaa Komitesi'nin (ASMEK) internet sitesinde yer alan bilgilere göre son birkaç haftada 500'den çok siyasi aktivist gözaltına alınmış veya ortadan kaybolmuştur.
7 Mayıs'ta Azerbaycan eyaletlerinin milletvekilleri İçişleri Bakanından göstericilere yönelik sert müdahele ve şiddet kullanıldığı iddialarına yanıt vermesini istemişlerdir. Uluslararası Af Örgütü gözaltına alınan Azerbaycanlıların sayısıyla ilgili kesin bilgiye ulaşmaya çalışmaktadır.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Azerbaycan Türkçesi ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Said Metinpur'un şüphe uyandırıcı bir şekilde kaybolması nedeniyle endişe duyduğunuzu belirtin;

- Yetkililere onun nerde olduğunu bir an önce açıklamaları ve eğer gözaltındaysa, ailesi ve seçeceği avukatla düzenli iletişim kurmasını sağlayarak gereken sağlık yardımını vermeleri çağrısında bulunun;

- Said Metinpur'un gözaltında insancıl muamele gördüğünün ve işkence ya da kötü muameleye maruz kalmadığının garanti edilmesini isteyin;

- Eğer kişisel düşüncelerini barışçıl yollarla ifade ettiği için gözaltına alınmışsa Said Metinpur'un bir "vicdan mahpusu" (düşünce suçlusu) olduğunu ve hiç bir ön şart olmadan bir an önce serbest bırakılması gerektiğini belirtin.

Devamını oku...

İRAN - Azerbaycanlı anadil ve kültürel haklar aktivistleri

KAMUSAL BELGE - AI İndeksi: MDE 13/067/2007
07 Haziran 2007

UA 61/07 (MDE 13/027/2007, 09 Mart 2007) Düşünce Mahkumları/ İşkence Raporuyla ilgili Ek Bilgi

İRAN - Azerbaycanlı anadil ve kültürel haklar aktivistleri:
Esma’il Javadi (İsmail Cavadi) (E), 31 yaşında, gazeteci
Ebulfezl Alilu (E)
Ramin Sadeghi (Sadıki) (E)
Qahreman Qanbarpour (Kahreman Kanberpur) (E)
Adel Allahverdipour (Allahverdipur) (E)
Jelil Qanilu (Celil Ganilu) (E)
Safar Ali Kho’ini (Sefer Ali Khoini) (E)
Ja’far Haqnazari (Cafer Haknazari) (E)

21 Şubat'ta Zenjan'da gözaltına alındıkta yaklaşık 10 gün sonra serbest bırakılan Celil Ganilu, tekrar gözaltına alınmıştır. O, Uluslararası Anadili Kutlamalarıyla ilgili olarak gözaltına alınan 25 kişiden biriydi.

28 Mayıs'ta Advar News internet sitesinde yayınlanan rapora göre Ganilu'nun kardeşi, onun bir önceki gün gece saat 10 sıralarında gözaltına alındığını bildirmiştir.

Uluslararası Af Örgütü, bir vicdan mahpusu (düşünce suçlusu) olmasına ihtimal verilen Celil Ganilu hakkında daha fazla bilgi alamayıp onun güvenliğinden endişe etmektedir. Gizli gözaltının işkence ve kötü muameleye olanak tanıdığı ve uzatılmış tecrit gözaltısının zalim ve onur kırıcı bir cezalandırma yolu olarak kullanılabildiği bilinmektedir.

Azerbaycan Milli Hareketi- Zenjan (Harakat-e Melli-ye Azerbaijan – Zenjan) tarafından 2 Haziran'da yayınlanan "Said Metinpur ve Celil Ganilu Nerdeler?" başlıklı bildiride, yetkililerin ailelerine onların nerde olduğuna dair bilgi vermemelerine ve Zenjan'daki gazetelere, özellikle de konuyla ilgili rapor yayınlayan "Mardom-e No" (Yeni İnsanlar) yayınına tutuklamalarla ilgili bilgi vermemelerine dair baskı yapıldığı iddialarına dikkat çekilmiştir.

Celil Ganilu'nun tekrar gözaltına alınması, Mayıs ayının sonlarında İran'ın Azerbaycanlı nüfusunun yoğun olduğu bölgelerde kitlesel protesto gösterilerinin başladığı dönemde gerçekleşmiştir. Bu gösteriler 22 Mayıs 2006 tarihinde resmi bir gazetede yayınlanan ve İran'daki Azerbaycanlıların büyük çoğunluğunu rencide eden bir karikatürün protesto edilmesinin yıldönümü nedeniyle yapılmıştır. 2006 yılının Mayıs ayındaki protesto gösterilerinde 19 katılımcının öldürüldüğü ve yüzlercesinin gözaltına alındığı rapor edilmiştir.

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olarak bilinen bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yoğundurlar. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmaktadırlar.

İran Anayasasının 15. Maddesine göre: "İran halkının resmi ve ortak dili Farsçadır. Resmi yazışmalar, metinler ve senetler ve okullarda okutulan ders kitaplarının bu dilde olması gerekir. Fakat basında ve toplu iletişim araçlarında yerel ve etnik dillerin kullanılması ve okullarda Farsçanın yanında yerel edebiyatın okutulması (öğretilmesi) serbesttir".

Uluslararası Anadili günü UNESCO tarafından ilan edilmiş olup her yılın 21 Şubat tarihinde kutlanmaktadır. Bkz.: Iran: Ethnic minorities facing new wave of human rights violations, (MDE 13/020/200, 26 Şubat 2007) http://web.amnesty.org/library/index/engMDE130202007?open&of=eng-IRN

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Azerbaycan Türkçesi ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Celil Ganilu'nun tekrar gözaltına alınarak gizli bir yerde tutulduğuna dair raporlar nedeniyle endişe duyduğunuzu belirtin;

- Yetkilileri Celil Ganilu'ya bir an önce ailesiyle düzenli olarak görüşme ve avukat tuma izni vermeye çağırın;

- Eğer kişisel inançlarını barışçıl şekilde ifade ettiği için gözaltına alınmışsa onun bir vicdan mahpusu (düşünce suçlusu) sayıldığını ve hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakılması gerektiğini belirtin;

- Celil Ganilu'nun işkence ve kötü muameleden korunarak talep edeceği sağlık yardımının sağlanacağına dair garanti verilmesini isteyin.

Devamını oku...