İran’da Azerbaycanlı Siyasi Mahpusları Savunma Kuruluşunun Aylık Raporu - Ekim 2008

Tahran'da İftar Davetinde Tutuklanan Azerbaycanlı Kültürel Aktivistlerin Durumu

Bir buçuk ay önce İran'ın başkenti Tahran'da bir iftar davetinde gözaltına alınan 19 Azerbaycanlı kültürel aktivistten halen tutuklu bulunan son dört kişi, toplam 250.000 dolar karşılığında serbest bırakıldı.Onlar 57 gün boyunca İranlı yetkililer tarafından mahkemeye çıkartılmadan, haklarındaki suçlamalar bilinmeden, avukat tutma izinleri olmadan hapiste tutuldular. Sayın Mehdi Naimi, Ali Rıza Serrafi, Seyid Mehemmedi (Muğanlı) ve Hasan Raşidi bu süre boyunca işkenceye ve her çeşit kötü muameleye maruz kalma tehlikesi altındaydılar.

Onlarla ilk kez tutuklandıklarından 33 gün sonra konuşabilen aile bireyleri bu mahpusların durumlarının uygunsuz olduğunu, şiddetli psikolojik baskı ve kimi zaman fiziksel işkence gördüklerini, Evin hapishanesinin Ettelaat tarafından yönetilen 209. bölmesinin zor koşulları sebebiyle sağlık durumlarının tehlikede olduğunu belirttiler.

10 Eylül 2008 tarihinde Tahran'da bir evdeki iftar yemeğinde toplanan ve çoğunluğu şair,yazar ve üniversitede öğretim görevlilerinden oluşan 19 İran Azerbaycanlısı, emniyet memurları tarafından tutuklanmışlardı. Azerbaycanlı tanınmış siyasi mahpus Abbas Lisani'nin eşi ve çocukları da bu davette tutuklananlar arasındaydılar.

Tutuklananlardan bir kısmı, o cümleden Abbas Lisani'nin eşi Rukeyye Alizade ve üç çocuğu, Ekrem Neccari, Rubab Azimi ve Ferhad Rezayi 9 saat gözaltında tutulduktan sonra serbest bırakıldılar. 14 Eylül günü Yusef Huşyar, Şehbaz İbrahimzade ve Mehmet Abbaspur serbest bırakıldılar.Ekim ayının ilk haftalarında diğer beş kişi, Ekber Azad, Abbas Naimi, Seyid Mehmediyan, Hüseyin Haydari ve Hasan Rahimi 52.700 dolar para cezası karşılığında Tehran'ın Evin hapishanesinin 209. bölmesinden serbest bırakıldılar.

Ancak diğer 4 kişi halen Evin hapishanesinde tutuklu bulunmaktaydılar. Serbest bırakılanların tümü, gözaltına alındıklarından itibaren temel haklarından mahrum bırakıldıklarını ve neredeyse bütün süre boyunca Evin hapishanesinin 209. bölmesinin tek kişilik hücrelerinde ruhsal ve fiziksel baskılar altında tutulduklarını belirttiler.

Tutuklu Bulunan Azerbaycanlı Öğrenci Faallerin Durumu

Nihayet 28 Ekim günü Tebriz üniversitesinin 7 ve İsfahan üniversitesinin 1 öğrencisi verilen kararla geçici olarak Tebriz Hapishanesinden serbest bırakıldılar.

17 Temmuz günü Tebriz üniversitesinin önünde gözaltına alınan Seccad Radmehr, Aydın Haceyi ve Feraz Zehtab, 13 Ağustos'ta gözaltına alınan Emir Merdani, 31 Ağustos'ta tutuklanan Mecid Makuyizad ve 30 Eylül'de tutuklanan İhsan Necefi, 52,700 dolar para cezasıyla ve Tebriz üniversitesinin 20 Ağustos'ta tutuklanmış olan diğer 2 faal öğrencisi Mansur Eminiyan ve Meksud Ahdi, 21,100 dolar para cezasıyla Tebriz Hapishanesinden serbest bırakıldılar.

İran polisi tarafından bu öğrencilerin tutuklanmalarının ardından evleri arandı ve bilgisayarlarına, cdlerine, belgelerine ve kitaplarına el konuldu.

30 Eylül'de tutuklanan İhsan Necefi dışındaki öğrencilerin tümü 3 ay boyunca Tebriz Ettelaat'ının hapishanesinde yoğun baskılar altında sorgulandılar.Onlar mahkemeye çıkarılmadan, haklarında suçlamalar kesinleştirilmeden, avukat tutma ve aileleriyle konuşma izni verilmeden gözaltında tutuldular.

Öğrencilerin ailelerinin dediğine göre "Onlar tutuklu bulundukları süre boyunca Ettelaat merkezinde işkence gördüler. Resmi makamlar onlara 24 saat aralıksız sorgulama, uykusuz bırakma, dövme ve hakaretle eziyet ettiler."

Bu şahıslara yöneltilen suçlamalar "kanundışı kuruluş ve toplulukları kurmak ve üye olmak, milli güvenliği bozmaya teşebbüs" ve "Devlet düzeni aleyhine propaganda" olarak belirtildi.

Bu öğrencilerin arkadaşlarından olan ve tutuklandığı sırada orduda görevini yerine getiriyor olan Daryuş Hatemi'nin serbest bırakılması ailesinin henüz istenen parayı ödeyecek durumda olmaması nedeniyle gelecek günlere ertelendi. O 17 Temmuz'dan beri tutuklu bulunmaktaydı.

Ayıca 6 Ekim'de tutuklanan ve Azad Şebester Üniversitesinde Bilgisayar Mühendisliği bölümü öğrencisi olan 23 yaşındaki Samed Mevlakulu, yaklaşık olarak 100.000 dolar para cezasıyla serbest bırakıldı. O "yurtdışındaki topluluklarla internet aracılığıyla iletişim kurmak" suçlamasıyla tutuklanmıştı.

Ehl-i Hak (Alevi) Mahpusların Durumu 5 yıldır tutuklu bulunan Alevi mahpuslar Sehend Ali Muhammedi, Bahşali Muhammedi, İbadullah Gasımzade, Mehdi Gasımzade ve Yunes Agayan, kendi davalarıyla ilgili hukukdışı gidişata, hapishane memurlarının hakaretamiz davranışlarına ve kendi dini inançlarına karşı yöneltilen hakaretlere itiraz olarak 15 Eylül 2008 tarihinden açlık grevine başlamışlardır ve aynı tarihte tutuldukları hapishanenin tek kişilik hücrelerine yerleştirilmişlerdir.Adı geçen şahıslar açlık grevlerini sürdürmektedirler ve geçen sefer girdikleri 25 günlük açlık grevlerinde karşılaştıkları sağlık sorunları devam etmektedir.Urumiye hapishanesinin sağlıksız koşullarda bulunan tek kişilik hücrelerine yerleştirilmeleri bu mahpusların sağlık durumlarını daha vahim boyutlara ulaştırmıştır. Onlar birkaç kez kan kusmuştur ve yarı baygın haldedirler.

Azerbaycan Kültürel Faali Siyasi Mahpus Abbas Lisani'nin Durumu

Tanınmış Azerbaycan kültürel aktivisti siyasi mahpus Abbas Lisani, 29 Ekim tarihinde 30 aylık hapis süresinden sonra Yezd hapishanesinden serbest bırakıldı.Abbas Lisani 2006 yılının Mayıs ayında yayınlanan ayrımcı bir karikatüre karşı Azerbaycan genelindeki protesto gösterilerine katılmak nedeniyle aldığı 18 aylık hapis cezasını Erdebil hapishanesinde çekerken, "Devlet düzeni aleyhine propaganda" suçlamasıyla -yaşadığı Erdebil şehrinden 112 km uzaklıkta olan- Eher hapishanesinde 12 ay daha hapse mahkum edildi ve 27 Şubat 2008 tarihinde 2000 km uzaklıkta bulunan Yezd hapishanesine kanunsuzca sürgün edildi.

Hapiste olduğu süre boyunca beş kere açlık grevine giren kültürel faal hapishane yetkilileri tarafından tıbbi yardım alma hakkından ve İran'da mahpusların sahip olduğu çıkış izninden mahrum bırakıldı. Lisani 7 Ekim 2008 tarihinde Ettelaat merkezine çağrılmış ve orda 10 saat boyunca sorgulanmıştır. Erdebil şehrinin güvenlik memurlarının bulunduğu sorguda kendisinden serbest kaldığında yapacakları ve Erdebil'e dönüşü hakkında sorular sorulmuştur. Serbest bırakılmasından birkaç gün önce Erdebil şehrinin Ettelaat merkezi ve mahkeme yetkilileri Lisani'nin ailesine baskı yapmış ve onun serbest bırakıldığında Farsların çoğunlukta olduğu bir şehre taşınması gerektiğini söylemişlerdir. Onlar Lisani'nin ailesini tehdit etmiş ve aksi takdirde Erdebil ya da diğer Azerbaycan şehirlerindeki her hareketinin tutuklanıp hapse atılmasına neden olacağını belirtmişlerdir.

Abbas Lisani'nin eşi Rukeyye Lisani ve üç çocuğu, 10 Eylül 2008 tarihinde bir iftar davetinde tutuklanan 19 kişinin arasındaydılar.

Tutuklanan Diğer Azerbaycanlı Kültürel Aktivistlerin Durumları

Çeşitli kaynaklardan alınan bilgilere göre, Urumiye merkezi hapishanesinde Azerbaycanlı siyasi ve fikirsel mahpuslar sürekli olarak hapishane yetkililerinin ve emniyet görevlilerinin baskılarına maruz kalmaktadırlar ve durumları uygunsuzdur.

Huşeng Negizade, Arif Ulufi ve Vahid Behadori, Azerbaycanlı faal mahpuslardır ve onlar halen tutuklu bulunmaktadırlar.

Onlar tutuklandıklarından beri uyuşturucu madde bağımlıları ve katillerle aynı bölümde uygunsuz ve sağlıksız bir ortamda tutulmaktadırlar ve kendilerine aileleriyle düzenli olarak konuşma izni verilmemektedir.Bu faaller Urumiye şehrinde 2008 yılının Şubat ayında Dünya Anadili Günü'ndeki yapılan gösterilere katılmakla suçlanarak tutuklanıp hapis cezasına çarptırılmışlardır.

Bu hapishanede 5 aydır hapis cezasını çeken Azerbaycanlı insan hakları savunucusu,şair ve yazar Mühendis İbrahim Reşidi yeni serbest bırakılmıştır. Kendisine tutuklandığından beri herhangi bir kitap,gazete ve dergiyi okuma izni verilmemiştir ve hapishane yetkililerinden devamlı olarak baskı görmüştür. Emniyet güçleri onu tehdit etmiş ve diğer mahpuslarla Azerbaycan'la ilgili meselelere dair herhangi bir konuşma yaparsa karantinaya alınacağını söylemişlerdir.

Bir diğer Azerbaycanlı Kulturel faali olan Rehim Hacızade'nin tutukluluğu devam ediyor.O 25 Eylül tarihinde emniyet memurları tarafından Erdebil şehrinde göz altına alınmış ve şehrin Ettelaat merkezinde 3 gün sorgulandıktan sonra Erdebil merkezi hapishanesinin 7. bölmesine yerleştirilmiştir. Adı geçen şahsa yönelik suçlamalar "devlet aleyhine propaganda" ve "milliyetçilik propagandası" olarak belirtilmiştir.

41 yaşındaki Azerbaycanlı faal Abdülhoccet Tarıverdiyan "Milli güvenliği bozmak" ve "kanundışı topluluklara katılmak" suçlamasıyla 6 ay hapis cezasına ve 40 kırbaç cezasına çarptırılmıştır. Mahkeme yargıcı bu hükmü, faalin bu süre içinde aynı suçla tekrar tutuklanmaması şartıyla iki yıl için dondurmuştur.

Tariverdiyan 21 Mayıs tarihinde Azerbaycan protesto gösterilerinin 2. yıldönümünde Tebriz'de tutuklanmış ve iki haftadan uzun süre boyunca geçici olarak hapsedilip daha sonra para cezasıyla serbest bırakılmıştı.