Reza Daghestani (Rıza Dağıstani) (E), 27, Azerbaycanlı kültürel haklar aktivisti, öğrenci, gazeteci

KAMUSAL BELGE
AI Indeks: MDE 13/040/2008
6 Mart 2008

UA 58/08 İşkence ve Kötü Muamele Korkusu

İRAN

Reza Daghestani (Rıza Dağıstani) (E), 27, Azerbaycanlı kültürel haklar aktivisti, öğrenci, gazeteci

Azerbaycanlı aktivist Rıza Dağıstani, 21 Şubat 2008 günü Urmiye şehrindeki ailesinin evinde gözaltına alınmıştır. Aktivistin evi aranmış ve bilgisayarına, CDlerine, belge, kitap ve gazetelerine el koyulmuştur. Dağıstani, gözaltında işkenceye maruz kalma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Aktivist, gözaltına alındıktan sonraki günlerde ailesini aramışve Urmiye'deki İstihbarat Teşkilatı merkezinde tutulduğunu bildirmiştir. Dağıstani'nin gözaltında zorla bilgi almak için işkenceye maruz bırakıldığına ihtimal verilmektedir, güvenlik memurlarının 26 Şubat'ta evini ikinci kez aradıklarında kitap ve belgelerin bulunduğu yeri biliyor olmaları bu şüpheyi uyandırmıştır.

Rıza Dağıstani'nin avukata erişimi yoktur. Son derece dindar olan ailesine, onun peygambere hakaret etmekle suçlandığı söylenmiştir. Bu suçlamanın kaynağı bilinmemektedir ancak ailesine, ondan desteklerini çekmeleri için bunun söylenmiş olmasından korkulmaktadır. Uluslararası Af Örgütü, Dağıstani'nin İran'daki Azerbaycan toplumu adına yaptığı barışçıl faaliyetler nedeniyle tutuklanan bir "vicdan mahpusu" olduğuna inanmaktadır.

Ailesi 25 Şubat günü onu ziyaret etmeye gitmiş, ancak yetkililer buna izin vermemişlerdir. Onlara Dağıstani'nin en erken 10 Mart'a kadar ziyaret edilemeyeceği söylenmiştir.

Rıza Dağıstani, Farsça ve Azerbaycan Türkçesinde yayınlanan öğrenci dergisi Çamlıbel'in editörü olup diğer bazı yayınlarda da yazmaktadır. Dağıstani'nin diğer aktiviteleri Negede (Sulduz) kentinde Azerbaycan Türkçesi kursları açmak ve Batı Azerbaycan eyaletinde 21 Şubat Uluslararası Ana Dili Günü'nde şiddet içermeyen gösteriler düzenlenmesi için topluluklar oluşturmak olmuştur.

Dağıstani, 14 Mart'ta yapılacak olan meclis seçimlerine Urmiye'den katılıp daha sonra diskalifiye olan bazı aday adaylarını destekleyen "Urmu Azerbaycan Sesi" kampanya topluluğuna üyeydi. Bu topluluk "seçimlerin adaletsizliğini ve adayların demokrasiye aykırı bir şekilde diskalifiye edilmesini" eleştiren bir bildiri yayınlamıştı. Uluslararası Af Örgütü, Dağıstani'nin gözaltına alınmasının bu ve diğer şiddet içermeyen faaliyetlerle ilgili olabileceğine inanmaktadır.

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olarak bilinen bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yoğundurlar. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran Anayasasının 15. Maddesine göre: "İran halkının resmi ve ortak dili Farsçadır. Resmi yazışmalar, metinler ve senetler ve okullarda okutulan ders kitaplarının bu dilde olması gerekir. Fakat basında ve toplu iletişim araçlarında yerel ve etnik dillerin kullanılması ve okullarda Farsçanın yanında yerel edebiyatın okutulması (öğretilmesi) serbesttir".

Küçük bir azınlık İran Azerbaycanı’nın İran’dan ayrılarak Azerbaycan Cumhuriyeti’ne katılmasını desteklemektedir. İran Devlet yetkilileri sınır bölgelerinde yaşayan azınlık halklarına son yıllarda giderek artan bir kuşkuyla bakmakta ve bu toplumların huzursuzluğunu İngiltere’nin ve ABD’nin kışkırtması olarak görmektedir. Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlar genellikle pan-Türkizm yayılmacılığı yaparak ülke güvenliğine karşı eylemlerde bulunmak” gibi belli belirsiz sözlerle bezenmiş suçlamalarla karşılaşmaktadır.


ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Fransızca, Arapça ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Uluslararası Af Örgütü'nün Rıza Dağıstani'yi bir "vicdan mahpusu" olarak tanıdığını, İrandaki Azerbaycan toplumu adına yaptığı barışçıl faaliyetler nedeniyle gözaltına alınmış olan aktivistin hiç bir ön şart belirtilmeden bir an önce serbest bırakılması gerektiğini belirtin;

- Rıza Dağıstani'nin işkenceye maruz kalmadığına dair güvence isteyin;

- Yetkilileri, aktivistin ailesi ve seçeceği avukatla düzenli iletişim kurmasını sağlamaya ve gerekirse sağlık yardımı vermeye çağırın;

- İran Anayasasının 38. maddesinde, gözaltındakilerden baskı altında ve zor kullanarak itiraf alınmasının yasaklandığını hatırlatın.