İRAN - Azerbaycanlı anadil ve kültürel haklar aktivistleri

KAMUSAL BELGE - AI İndeksi: MDE 13/067/2007
07 Haziran 2007

UA 61/07 (MDE 13/027/2007, 09 Mart 2007) Düşünce Mahkumları/ İşkence Raporuyla ilgili Ek Bilgi

İRAN - Azerbaycanlı anadil ve kültürel haklar aktivistleri:
Esma’il Javadi (İsmail Cavadi) (E), 31 yaşında, gazeteci
Ebulfezl Alilu (E)
Ramin Sadeghi (Sadıki) (E)
Qahreman Qanbarpour (Kahreman Kanberpur) (E)
Adel Allahverdipour (Allahverdipur) (E)
Jelil Qanilu (Celil Ganilu) (E)
Safar Ali Kho’ini (Sefer Ali Khoini) (E)
Ja’far Haqnazari (Cafer Haknazari) (E)

21 Şubat'ta Zenjan'da gözaltına alındıkta yaklaşık 10 gün sonra serbest bırakılan Celil Ganilu, tekrar gözaltına alınmıştır. O, Uluslararası Anadili Kutlamalarıyla ilgili olarak gözaltına alınan 25 kişiden biriydi.

28 Mayıs'ta Advar News internet sitesinde yayınlanan rapora göre Ganilu'nun kardeşi, onun bir önceki gün gece saat 10 sıralarında gözaltına alındığını bildirmiştir.

Uluslararası Af Örgütü, bir vicdan mahpusu (düşünce suçlusu) olmasına ihtimal verilen Celil Ganilu hakkında daha fazla bilgi alamayıp onun güvenliğinden endişe etmektedir. Gizli gözaltının işkence ve kötü muameleye olanak tanıdığı ve uzatılmış tecrit gözaltısının zalim ve onur kırıcı bir cezalandırma yolu olarak kullanılabildiği bilinmektedir.

Azerbaycan Milli Hareketi- Zenjan (Harakat-e Melli-ye Azerbaijan – Zenjan) tarafından 2 Haziran'da yayınlanan "Said Metinpur ve Celil Ganilu Nerdeler?" başlıklı bildiride, yetkililerin ailelerine onların nerde olduğuna dair bilgi vermemelerine ve Zenjan'daki gazetelere, özellikle de konuyla ilgili rapor yayınlayan "Mardom-e No" (Yeni İnsanlar) yayınına tutuklamalarla ilgili bilgi vermemelerine dair baskı yapıldığı iddialarına dikkat çekilmiştir.

Celil Ganilu'nun tekrar gözaltına alınması, Mayıs ayının sonlarında İran'ın Azerbaycanlı nüfusunun yoğun olduğu bölgelerde kitlesel protesto gösterilerinin başladığı dönemde gerçekleşmiştir. Bu gösteriler 22 Mayıs 2006 tarihinde resmi bir gazetede yayınlanan ve İran'daki Azerbaycanlıların büyük çoğunluğunu rencide eden bir karikatürün protesto edilmesinin yıldönümü nedeniyle yapılmıştır. 2006 yılının Mayıs ayındaki protesto gösterilerinde 19 katılımcının öldürüldüğü ve yüzlercesinin gözaltına alındığı rapor edilmiştir.

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olarak bilinen bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yoğundurlar. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmaktadırlar.

İran Anayasasının 15. Maddesine göre: "İran halkının resmi ve ortak dili Farsçadır. Resmi yazışmalar, metinler ve senetler ve okullarda okutulan ders kitaplarının bu dilde olması gerekir. Fakat basında ve toplu iletişim araçlarında yerel ve etnik dillerin kullanılması ve okullarda Farsçanın yanında yerel edebiyatın okutulması (öğretilmesi) serbesttir".

Uluslararası Anadili günü UNESCO tarafından ilan edilmiş olup her yılın 21 Şubat tarihinde kutlanmaktadır. Bkz.: Iran: Ethnic minorities facing new wave of human rights violations, (MDE 13/020/200, 26 Şubat 2007) http://web.amnesty.org/library/index/engMDE130202007?open&of=eng-IRN

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Azerbaycan Türkçesi ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Celil Ganilu'nun tekrar gözaltına alınarak gizli bir yerde tutulduğuna dair raporlar nedeniyle endişe duyduğunuzu belirtin;

- Yetkilileri Celil Ganilu'ya bir an önce ailesiyle düzenli olarak görüşme ve avukat tuma izni vermeye çağırın;

- Eğer kişisel inançlarını barışçıl şekilde ifade ettiği için gözaltına alınmışsa onun bir vicdan mahpusu (düşünce suçlusu) sayıldığını ve hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakılması gerektiğini belirtin;

- Celil Ganilu'nun işkence ve kötü muameleden korunarak talep edeceği sağlık yardımının sağlanacağına dair garanti verilmesini isteyin.