İRAN - Azerbaycanlıların kültürel hakları için çalışan öğrenci aktivistler

KAMUSAL BELGE - AI Indeks: MDE 13/142/2008
23 Eylül 2008

UA 271/08 Sağlık Endişesi/ İşkence ve Kötü Muamele Korkusu/ Olası Düşünce Mahkumları

İRAN - Azerbaycanlıların kültürel hakları için çalışan öğrenci aktivistler:
Maqsoud Ahdi (E) ]
Mansour Aminian (E) ]
Dariush Hatemi (E), 29 ]
Aydin Khajei (E), 23 ]
Amir Mardani (E) ]
Majid Makuyi (E) ]
Sejjad Radmehr (E) ]
Feraz Zahtab (E), 23 ]

Yukarıda adları belirtilen öğrenci aktivistler, 2008 yılının Temmuz ayında başlayan bir gözaltı dalgasında tutuklanmışlardır. Merkezi Vancouver şehrinde olan İran'da Azerbaycanlı Siyasi Mahpusları Savunma Birliği'nin (ADAPP) verdiği bilgilere göre aileleri onlarla, düzensiz birkaç telefon bağlantısı dışında iletişim kuramamıştır. Aktivistlerden hiçbirinin avukata erişimi yoktur. Uluslararası Af Örgütü, bu aktivistlerin sadece fikir ve inançlarını ifade etmelerinden dolayı gözaltına alınan "vicdan mahpusları" olmalarından endişe etmektedir.

Öğrenci aktivistler, İran'daki Azerbaycanlılar için daha geniş kültürel haklar talep etmiştirler. Bu haklar, anayasada tanınan Azerbaycan Türkçesinde eğitimi ve Azerbaycan'ın kültürel ve tarihi günlerini kutlamayı da içermektedir.

Tebriz Üniversitesinde Makine Mühendisliği bölümü öğrencisi olan Sejjad Radmehr, aynı üniversitede İslami Öğrenci Birliğinin üyeleri ve Hukuk bölümü öğrencisi olan Feraz Zehtab ve Aydın Khajei'yle birlikte 17 Temmuz 2008 günü üniversitenin girişinde gözaltına alınmıştır. Öğrencilerin nereye götürüldüğüne dair bir bilgi yoktur, ancak üçünün de aileleriyle birkaç kısa telefon görüşmesi yapmalarına izin verilmiştir. Gözaltına alınmalarından sonra güvenlik görevlileri evlerini aramış ve bazı kişisel eşyalara el koymuştur.

Gözaltına alınmadan önce Sejjad Radmehr, Tebriz Üniversitesinde yönetimin bazı diğer öğrencileri okuldan uzaklaştırmasına tepki olarak 11 Mayıs'ta başlatılan bir açlık grevine katılmıştı. Bu nedenle okuldan uzaklaştırılmış ve bir ay süreyle öğrenci hakları ellerinden alınmıştır. Feraz Zehtab ve Aydın Khajei de öğrencilerin uzaklaştırılmasına karşı protesto gösterilerinde yer almışlardır. Öğrencilerin üçü de 2006 yılının Mayıs ayında bir gösteriye katılmaları nedeniyle bir dönem boyunca okuldan uzaklaştırılmışlardı.

Sejjad Radmehr, Feraz Zehtab ve ve Aydın Khajei'nin yakın arkadaşı olan Dariush Hatemi de 17 Temmuz günü gözaltına alınmıştır. O bu sırada orduda askerlik görevini yerine getiriyordu. 13 Ağustos'ta öğrenci aktivist Amir Mardani Tebriz Üniversitesi'nde gözaltına alınmıştır. Aktivistin ailesiyle iki telefon görüşmesi yapmasına izin verilmiştir ancak onlarla yüzyüze görüşmesi ve avukat tutması engellenmiştir. "Güvenlik güçleriyle işbirliği yapmaktan kaçındığı" belirtilen aktivistin şiddete ve kötü muameleye maruz kaldığından özellikle endişe edilmektedir.

Makine Mühendisliği bölümü öğrencisi olan Mansour Aminian ve Coğrafya bölümü öğrencisi Maqsoud Ahdi, Tebriz Üniversitesi'nin İslami Öğrenci Birliğine üyedirler. 20 Ağustos günü Mansour Aminian, çağrıldığı İstihbarat Bakanlığı ofisinde, Maqsoud Ahdi ise kendi evinde gözaltına alınmışlardır. Her ikisinin de evleri aranmıştır. Öğrencilerin aileleriyle iki telefon bağlantısı kurmalarına izin verilmiş ve hakim karşısına çıkarılmışlardır. Hakim, İran anayasasını ihlal ederek öğrencilerin gözaltı süresini iki ay uzatmıştır.

İsfahan Malik Eşter Üniversitesi Gemi Mühendisliği bölümü son sınıf öğrencisi olan Majid Makuyi, 31 Ağustos günü babasının Doğu Azerbaycan eyaletinin Hoy şehrindeki evinde gözaltına alınmıştır. Makuyi'nin kişisel eşyaları incelenmiş ve el koyulmuştur. ADAPP'ın kaynaklarına göre öğrencinin Urmiye şehrindeki İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezine götürülmüş olma ihtimali vardır. Makuyi'nin son iki ayda Urmiye ve Hoy şehirlerinin İstihbarat Bakanlığı çalışanları tarafından düzenli olarak sorgulanmaya çağrıldığı bildirilmiştir. Şu anda Tebriz'e götürülmüştür.

Seccad Radmehr'in Urmiye Üniversitesi öğrencisi olan kardeşi Elahe Radmehr, güvenlik güçleri tarafından tehdit edilmiştir. Kimliği belirtilmeyen üniversite görevlileri ona, kardeşinin gözaltına alınmasına dair bilgi verirse
üniversiteden uzaklaştırılacağını söylemişlerdir. Diğer öğrenci aktivistlerin aile bireyleri de İstihbarat Teşkilatı tarafından tehdit edilmiştirler. Sejjad Radmehr'in annesi, oğlunun durumu öğrenmek için 23 Ağustos'ta gittiği Tebriz Üniversitesinde tehdit edilmiştir. Feraz Zehtab'ın annesi Radio Farda'yla yaptığı röportajda şu açıklamayı yapmıştır: "Bize doğru cevabı vermiyorlar. Hapishane yetkililerinden sordum, bilgileri olmadığını söylediler. İstihbarat Teşkilatına da sordum ama bana hiç ceap vermediler. Oğlumun nerde tutulduğunu bilmiyorum ve sadece bir kez sesini duyabildim."

GENEL BİLGİLENDİRME: İran Azerbaycanlıları çoğunlukla Şii inançlıdırlar ve İran nüfusunun %25-30'luk bir oranını oluşturup İran’ın en büyük azınlığı olarak bilinmektedirler. Çoğunlukla İran'ın kuzeyinde yaşayan bu topluluk, topluma entegre olmuş olsa bile, son yıllarda Anayasada tanınmış olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim ve Azerbaycan'ın kültürel ve tarihi bayramlarını kutlama gibi kültürel ve dil hakları istekleri bariz şekilde artmıştır.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Fransızca ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Yetkilileri, adları belirtilen sekiz aktivistin işkence ve kötü muameleye maruz kalmadıklarını garanti etmeye çağırın,

- Yetkilieri, gözaltındaki sekiz aktivistin aileleriyle düzenli olarak iletişim kurmalarını ve avukat tutmalarını sağlamaya çağırın, ayrıca gerekirse sağlık yardımı verilmesini isteyin,

- Eğer tutuklananlar sadece ifade özgürlüğü ve toplanma haklarını kullandıkları için tutuklanmışlar ise, düşünce suçlusu olduklarını ve en kısa zamanda şartsız ve kayıtsız serbest bırakılmaları gerektiğini belirtin.