İRAN - Abbas Lisani (Leysanli) (E), 38 yaşında, aktivist

KAMUSAL BELGE
AI İndeksi: MDE 13/063/2006
8 Haziran 2006

UA 163/06 Tecrit Gözaltısı/ İşkence Tehlikesi/ Sağlık Endişesi

İRAN - Abbas Lisani (Leysanli) (E), 38 yaşında, aktivist

İran'daki Azerbaycan Türklerinin önde gelen aktivistlerinden biri olan Abbas Lisani, 3 Haziran'da gözaltına alınıp şu anda bilinmeyen bir yerde, işkence görme riski altında tutulmaktadır. Gözaltına alınmadan önce katıldığı bir gösteride yaralanması nedeniyle tıbbi yardıma ihtiyaç duyduğu sanılmaktadır.

Eşinin bildirdiğine göre o, Erdebil şehrinde, yasalara göre gerekli olan izin belgeleri olmadığı halde evlerini basan 30'dan çok sivil giyimli güvenlik memuru tarafından gözaltına alınmıştır. Bildirdiğine göre memurlar Lisani'yi o ve iki küçük çocukları önünde darp etmiş, eşi bunu durdurmalarını istediğinde ise ona hakaret etmişlerdir. Ona ateş etmeye bile izinleri olduğunu söyleyen memurlar Lisani'yi kelepçeleyerek götürmüş, ayrıca iki cep telefonu, cdler, kitaplar ve bir bilgisayara da el koymuşlardır.

12 Mayıs'ta devlet gazetesi "İran"da hakaretamiz Azerbaycanlılar tarafından hakaretamiz olarak kabul edilen bir karikatürün yayınlanmasından sonra ülkede kimi zaman şiddet içeren gerginlikler başlamıştır. Azerbaycan Türkleri (İran Azerbaycanlıları) çoğunlukla ülkenin kuzey-batısında yaşamaktadırlar. Gösterilerin yapıldığı şehirlerde yüzlerce katılımcının gözaltına alındığı rapor edilmiştir. (bkz. UA 151/06, MDE 13/055/2006). Bunlardan bir kısmı işkence görmüşlerdir. Gazetenin yayını 23 Mayıs'ta geçici olarak durdurulup editör ve karikatürcü gözaltına alınmışlardır, buna rağmen 27 Mayıs günü Erdebil'de bir protesto gösterisi yapılmıştır. Abbas Lisani bu gösteride yaralanmış ancak daha sonra bir hafta boyunca saklanıp eve döndüğünde gözaltına alınmıştır. Eve dönmeden önce ailesi ve arkadaşlarına gözaltına alınırsa açlık grevine başlayacağını açıklamıştır.

Azerbaycanlı kaynaklar güvenlik güçlerinin onlarca göstericiyi öldürüp yüzlercesini yaraladıklarını bildirmişlerdir. 29 Mayıs'ta bir polis memuru, Negede (Sulduz) şehrinde 4 kişinin öldüğünü ve 43 yaralı olduğunu açıklamıştır. Uluslararası Af Örgütü, gösterilerin bazılarında suç unsuru sayılan hasarların meydana geldiğini ve devletlerin bu konuda sorumluları yargılama hakkı olduğunun bilincindedir. Ancak İranlı yetkililer uluslararası insan hakları anlaşmalarına göre hareket edip, toplanma özgürlüğü, işkencenin yasaklanması ve adil yargılanma hakkıyla ilgili yasalara uymakla yükümlüdür.

Abbas Lisani, siyasi faaliyetleri nedeniyle 1997'den beri birkaç kez gözaltına alınmıştır. Gözaltındayken fiziksel ve psikolojik işkencelere maruz kalıp serbest bırakıldıktan sonra da rahatsız edilmiştir. Mayıs ayında Uluslararası Af Örgütü'ne yaptığı açıklamaya göre yaşadığı en ağır işkence, 2004 yılıının Haziran ayında Erdebil'de Serçeşme Camii'nde Azerbaycan Türklerinin yaptığı bir oturma eylemine katıldığında olmuştur.
Camii'nin kontrolünü ele alan güvenlik memurları onu şiddetle darp etmiş ve nefes almasını engelleyerek kendinden geçmesine neden olmuşlardır. Lisani, 20 günü hücrede geçen bir ay boyunca gözaltında tutulmuştur. Kaburgalarının ve burnunun kırılmasına ve ağır yaralı olmasına rağmen tedavi edilmesine izin verilmemiştir. Sağlık yardımı talebiyle girdiği iki açlık grevi ise sonuçsuz kalmıştır. İki gün gözaltından sonra Erdebil İnkılap Mahkemesinin 7. Şubesine çıkarılmış, burdaki hakim, Lisani'nin tedavi talebini reddederek istihbarat servisinin "daha kötüsünü yapması gerektiğini" söylemiştir. 87 bin dolarlık teminat karşılığında serbest bırakılan aktivist 15 kırbaç cezasına çarptırılmıştır. Lisani halen işkencenin neden olduğu sağlık sorunları yaşamaktadır.

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olup resmi istatistiklere göre nüfusun %25-30'luk bölümünü oluşturan bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yaşamaktadır. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, dini azınlıklardan daha az ayrımcılık görmelerine ve ülke ekonomisine entegre olmalarına rağmen, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmakta ve onlara "pan-Türkizm yayılmacılığı yaparak ülke güvenliğine karşı eylemlerde bulunmak” gibi belli belirsiz sözlerle bezenmiş suçlamalar yöneltmektedirler.

İran yetkilileri dış güçleri, özellikle de ABD'yi İran'ın Azerbaycan eyaletlerinden karışıklıklara neden olmakla suçlamış, ancak ABD bunu reddetmiştir.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen İngilizce, Farsça, Arapça, Fransızca ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

-3 Haziran'da Erdebil'de gözaltına alınıp bilinmeyen bir yerde tutulan Abbas Lisani'nin güvenliğinden endişe ettiğinizi belirtin.

- Yetkililere, onun işkence ve kötü muameleye maruz kalmadığını garanti etmeleri çağrısında bulunun;

- Yetkililere, uluslararası standartlara göre adli bir suçla yargılanmadığı halde onu hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakmaları çağrısında bulunun;

- Yetkililere, onun nerde tutulduğunu açıklayarak, ailesine, tutacağı avukata, bir çevirmene ve talep ederse sağlık yardımına ulaşmasını sağlamaları çağrısında bulunun;

-Yetkilileri, Lisani'nin 2004'te gözaltında işkence gördüğü iddialarını bir an önce tarafsız ve adil bir şekilde araştırarak sorumluları yargılamaya çağırın.

Devamını oku...