İRAN - Mostafa Evezpoor (Mustafa Evezpur) (E), 25 yaşında ve kardeşi Mohammad Reza Evezpoor (Muhammed Rıza Evezpur) (E), 14 yaşında

KAMUSAL BELGE
AI Indeksi: MDE 13/118/2006
11 Ekim 2006

UA 273/06 Keyfi Gözaltı / Düşünce Mahkumları/ İşkence ve Kötü Muamele Endişesi

İRAN - Mostafa Evezpoor (Mustafa Evezpur) (E), 25 yaşında ve kardeşi Mohammad Reza Evezpoor (Muhammed Rıza Evezpur) (E), 14 yaşında

ve sayısı 13'ten çok olan diğer gözaltılar

Mustafa Evezpur ve 14 yaşındaki kardeşi Muhammed Rıza Evezpur, İran'daki Azerbaycanlı topluluğa mensub olup, eğitim-öğretim döneminin başladığı 1 Mehr (23 Eylül) gününden iki gün önce 21 Eylül'de gözaltına alınmışlardır. İran'daki Azerbaycanlı aktivistler eğitim-öğretim yılının ilk gününü boykot etme ve anadilde eğitim hakkıyla ilgili gösteriler yapma çağrısında bulunmuşlardı. Boykot öncesi ve sonrasında 15'ten çok gözaltı yaşanmıştır. (bkz. AI Public Statement, http://web.amnesty.org/library/Index/ENGMDE131082006?open&of=ENG-IRN). Bunlardan tamamı işkence ve kötü muamele görme riskiyle karşı karşıyadırlar.

Raporlara göre Mustafa ve Muhammed Rıza Evezpur, 16 yaşındaki kardeşleri Murtaza'yla birlikte 21 Eylül sabahı Tebriz şehrindeki evlerinde gözaltına alınmışlardır. İstihbarat Bakanlığı memurlarının, bu sırada oğullarının neden gözaltına alındığını soran Bay Evezpur'u darp ettikleri bildirilmiştir. Evezpur ailesinin evi aranarak kitaplarına ve ailenin bilgisayarına el konulmuştur.

9 Ekim veya ona yakın olan günlerde, Murtaza Evezpur'un serbest bırakıldığı ancak Muhammed Rıza'nın halen Tebriz'deki İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezinde tutulduğu bildirilmiştir. Mustafa Evezpur, açlık grevine başladıktan sonra Tebriz Hapishanesine yerleştirilmiştir. Gözaltındakilere aileleriyle görüşme ve avukat tutma hakkı verilmemektedir.

Uluslararası Af Örgütü, Mustafa ile Muhammed Rıza Evezpur'un ve boykotla ilgili gözaltına alınan diğerlerinin, İran'daki Azerbaycanlıların haklarını barışçıl aktivitelerle savundukları için gözaltına alınan "vicdan mahpusları" (düşünce suçluları) olduklarına inanmaktadır. Bu durumda, onların hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakılmaları gerekmektedir. Aksi takdirde uluslararası standartlara göre kabul edilebilir bir suçla yargılanarak bir an önce mahkemeye çıkarılmalıdırlar.

Mustafa, Murtaza ve Muhammed Rıza Evezpur'un daha önce 2006 yılının Nisan ayında gözaltına alınıp Muhammed Rıza'nın işkence gördüğü rapor edilmiştir. (bkz UA 120/06, MDE 13/047/2006, 5 Mayıs 2006: http://web.amnesty.org/library/index/ENGMDE130472006?open&of=ENG-IRN ve MDE 13/068/2006, 20 Haziran 2006: http://web.amnesty.org/library/Index/ENGMDE130682006?open&of=ENG-IRN).

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olup resmi istatistiklere göre nüfusun %25-30'luk bölümünü oluşturan bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yaşamaktadır. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, dini azınlıklardan daha az ayrımcılık görmelerine ve ülke ekonomisine entegre olmalarına rağmen, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmakta ve onlara "pan-Türkizm yayılmacılığı yaparak ülke güvenliğine karşı eylemlerde bulunmak” gibi belli belirsiz sözlerle bezenmiş suçlamalar yöneltmektedirler.

İran'ın da taraf ülkelerinden biri olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne göre: "Hiçbir çocuk yasadışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun bırakılmayacaktır. Bir çocuğun tutuklanması, alıkonulması veya hapsi yasa gereği olacak ve ancak en son başvurulacak bir önlem olarak düşünülüp, uygun olabilecek en kısa süre ile sınırlı tutulacaktır." Ayrıca: "Özgürlüğünden yoksun bırakılan her çocuğa insancıl biçimde ve insan kişiliğinin özünde bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri göz önünde tutularak davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek yararı aksini gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü durumlar dışında ailesi ile yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip olacaktır." İran, ifade ve örgütlenme özgürlüğünü temel hak olarak tanıyan BM Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi'nin (ICCPR) de taraf ülkelerinden biridir.

Uluslararası yasalara göre, azınlık topluluklarına mensup olan insanlar kendi dillerini kamu ve özel alanlarda, özgürce ve hiç bir müdahele olmadan kullanma hakkına sahiptirler. Devletler bir insanın anadilini kullanma hakkını reddedemezler. Devletler ülkenin resmi dil(ler)inde öğretim yaparken azınlık mensuplarının, ülkedeki eğitim standartlarına uygun olarak anadillerinde öğrenim verecek okullar kurmaya hakları vardır.
Ebeveynler, çocuklarının göreceği eğitim tarzını seçebilmelidirler, bu hak çocuklarını kamu yetkililerinin yönettiklerinden ayrı kuruluşlara göndermeyi de kapsar.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Fransızca, Arapça ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- İhtimalen tecritte tutulan Mustafa ve Muhammed Rıza Evezpur'un sağlığından endişe ettiğinizi belirtin;

- 1 Mehr boykotu sırasında gözaltına alınan diğer 13 kişiyle ilgili endişe duyduğunuzu belirterek gözaltındakilerden hiçbirinin işkence ve kötü muamele görmediklerinin garanti edilmesini isteyin.

- Yetkililerden, gözaltındakilere aileleriyle düzenli iletişim kurma ve hemen avukat tutma izni verilmesini, ayrıca gerekirse sağlık yardımı sağlanmasını isteyin.

- Yetkilileri, uluslararası standartlara göre adli bir suçla yargılanmadıkları takdirde aktivistleri hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakmaya çağırın;

- Yetkililere BM Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi (ICCPR) ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin taraf ülkelerinden biri olarak yükümlülüklerini hatırlatın.