İRAN: Barışçıl Muhaliflere Yönelik Baskılar Devam Ediyor

Uluslararası Af Örgütü
Genel Bildiri
AI İndeksi: MDE 13/108/2006 (Kamusal)
Haber Servisi No: 250
25 Eylül 2006

İRAN: Barışçıl Muhaliflere Yönelik Baskılar Devam Ediyor

Uluslararası Af Örgütü, İran'da insan hakları savunucularını, azınlık aktivistlerini ve barışçıl ifade ve örgütlenme özgürlüğünü kullananları hedef alan yeni gözaltı dalgası nedeniyle derin endişe duymaktadır.

Son günlerde gözaltına alınanlar arasında bir okul boykotunu savunan Azerbaycanlılar ve dört kadının idam edilme riski nedeniyle protesto gösterisi düzenlemek isteyen en az 10 kişi de bulunmaktadır. Ayrıca 100 günden uzun süredir mahkemeye çıkarılmadan ve suçlamaları belirtilmeden gözaltında tutulan tanınmış bir insan hakları aktivisti, İran yetkilileri tarafından "pişman olduğunu belirtmesi" için şiddetli baskılar gördüğünü açıklamıştır.

Uluslararası Af Örgütü İran yetkililerini, bir an önce temel insan haklarını barışçıl şekilde kullanan şahıslara ve insan hakları savunucularına yönelik gözaltıları durdurmaya ve gözaltındakilerin işkence ve kötü muamele görmediğini garanti etmeye çağırmaktadır.

Raporun Azerbaycanlılarla ilgili Bölümü:
En az 15 İran Azerbaycanlısının 1 Mehr (23 Eylül 2006) eğitim-öğretim yılının ilk gününü boykot çağrısıyla ilgili olarak gözaltına alındıkları rapor edilmiştir. Benzer boykot çağrıları geçen yıllarda da yapılmıştır. Bu şahısların arasında söz konusu boykotla ilgili afişlerin dağıtımı nedeniyle 9 Eylül 2006'da Tebriz'e giderken gözaltına alınan ve bu şehrin İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezine götürülen 52 yaşındaki Esedullah Selimi de vardır. Sulduz (Negede) şehrinden İskender Mirzai ve Mehdi Vahidi 14 Eylül'de, Tebriz'den Ali Sadiq Beyreq ise 15 Eylül'de aynı nedenle gözaltına alınmışlardır. 2006 yılının Mayıs ayında Azerbaycanlıların kitlesel protesto gösterilerinde gözaltına alınan ve daha sonra serbest bırakılan bazı aktivistler de gözaltına alınmışlardır. Çengiz Bakhtaver, Gulamrıza Emani ve Hasan Erk (Hasan Ali Hajabollu) bunlardan bazılarıdır.

(bkz. Acil Eylem Çağrısı 151/2006, AI İndeksi MDE 13/055/2006 ve Genel Bildiri İran: Authorities should exercise restraint in policing Babek Castle gathering and address human rights violations against Iranian Azeri Turks, AI İndeksi MDE 13/074/2006). 21 Eylül'de Evezpur ailesine mensup üç kardeş Tebriz'deki evlerinde gözaltına alınmışlardır: 25 yaşındaki Mustafa, Murtaza ve 14 yaşındaki Muhammed Rıza daha önce 2006 yılının Nisan ayında gözaltına alınmış (bkz. Acil Eylem Çağrısı 120/06 MDE 13/047/2006 ve MDE 13/068/2006), Muhammed Rıza Evezpur'un gözaltında tutulduğu üç gün boyunca işkence gördüğü bildirilmiştir. Fereydun Mehdipur ve Muhammed Hüseyin Pourghorban 23 Eylül günü Urmiye (Urmu) şehrinde gözaltına alınmış olup nereye götürüldükleri bilinmemektedir. Teyid edilmemiş raporlara göre Urmiye'de bazı göstericiler İran güvenlik memurları tarafından yaralanmışlardır.

Arkaplan:
Çoğunlukla İran'ın kuzey-batısında yaşayan Azerbaycanlılar Türki bir dil konuşmakta ve en az 15 yıldan beri İran yetkililerinden anadilde eğitim haklarının tanınmasını talep etmektedirler.

İran Anayasasının 15. Maddesine göre: "İran halkının resmi ve ortak dili Farsçadır....Fakat basında ve toplu iletişim araçlarında yerel ve etnik dillerin kullanılması ve okullarda Farsçanın yanında yerel edebiyatın okutulması (öğretilmesi) serbesttir".

Uluslararası yasalara göre azınlık mensupları, özel ve kamusal alanlarda, rahatsız edilmeden ve ayrımcılığa uğramadan özgürce anadillerini kullanma hakkına sahiptirler. Devletler, bireylerin kendi dillerini kullanma haklarını reddedemez.

Devlet, ülkenin resmi dil(ler)inde eğitim verirken azınlık mensupları anadillerinde eğitim görecekleri ve devletin minimum eğitim standartlarına uyan okullar kurma hakkına sahiptirler. Her aile, çocuğunun alacağı eğitim türünü seçme hakkına sahiptir. Bu hak, çocuklarını devlet okullarının dışındaki eğitim kurumlarına göndermeyi de içerir.

Devlet yetkilileri; (a) azınlık mensuplarının anadillerini öğrenme ve geliştirmesini sağlamalı; (b) bölgedeki azınlık dillerinin korunmasını teşvik etmelidirler.

12 Mayıs 2006 tarihinde "İran" adlı devlet gazetesinde İran'ın Azerbaycanlı toplumunu rencide eden bir karikatürün yayınlanmasından sonra ülkenin kuzey-batı şehir ve kasabalarında kitlesel gösteriler başlamıştır. İran yetkilileri gösterileri bastırmak için, halka ateş açmak ve darp etmek dahil olmak üzere orantısız güç kullanmıştır. Yüzlerce gösterici gözaltına alınmış, bunlardan bir çoğu daha sonra serbest bırakılsa da bir kısmı hapis ve kırbaçlanma cezalarına çarptırılmıştır.