Ali Khodabakhshi (Elyaz Yekanli), Iran'da kültürel,sosyal ve siyasi aktivist

KAMUSAL BELGE
AI Indeksi: MDE 13/098/2006

25 Ağustos 2006

UA 229/06 Sağlık Endişesi/ İşkence/ Olası Düşünce Mahkumu/ Güvenlik Endişesi

İRAN - Ali Khodabakhshi (Elyaz Yekanli) (E), aktivist, 31 yaşında ve ailesi

İran'da Azerbaycan Türk toplumunun (İran Azerbaycanlılarının) önde gelen kültürel,sosyal ve siyasi aktivistlerinden biri olan Ali Khodabakhshi (Elyaz Yekanli), 8 Haziran'dan beri suçlamaları belirtilmeden gözaltında tutulmaktadır. Khodabakhshi'ye gözaltında "itiraf vermesi" için işkence edilmiştir. Azerbaycan Türkleri adına yürüttüğü barışçıl faaliyetler nedeniyle gözaltına alındığı düşünülen Khodabakhshi, Uluslararası Af Örgütü tarafından "vicdan mahpusu" (düşünce suçlusu) sayılmaktadır. İstihbarat Bakanlığı'nın Khobakhshi ailesini telefon ederek ve evlerine giderek tedirgin ettikleri bildilmiştir. Onların güvenliğinden endişe edilmektedir.

Ali Khodabakhshi, Azerbaycanlı Türk toplumunun haklarını savunmak adına yaptığı faaliyetlerle ilgili olarak 1993 yılında 18 aylık hapis cezası çekmiştir. Daha sonra Türkiye'ye gelerek 2005 yılının Eylül ayında BM Mülteciler Yüksek Komiserliği'nden mülteci statüsü kazanmıştır. 2006 yılının Nisan ayında İran'a dönmesi üzerine İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından 10 gün boyunca gözaltına alınmıştır, bu süreçte işkence gördüğü belirtilmektedir.

8 Haziran ya da ona yakın olan günlerde, Ali Khodabakhshi İran'ın kuzey-batısındaki Kahriz Yekan köyündeki evinde gözaltına alınmıştır. O, Mayıs ayında bölgede gerçekleşen kitlesel gösterilere katılmıştı. Gözaltına alındıktan sonra Tebriz şehrindeki İstihbarat Bakanlığı (Ettelaat) gözaltı merkezinde 30 gün boyunca tecritte tutulmuştur. Bu süreçte ailesine ve avukatına erişimi engellenmiş ve gözaltı nedeni ailesine açıklanmamıştır. Daha sonra İran'ın kuzeybatısındaki Merend şehrinin Qirkhlar (Kırklar) Hapishanesine nakledilmiştir ve halen orda tutulmaktadır.

Khodabakhshi'nin Tebriz'de gözaltındayken, suç işlediğine dair itiraf vermeye zorlandığı, elektrik şoku ve şiddetle darp edilmek dahil fiziksel ve psikolojik işkencelere maruz kaldığı bildirilmiştir.Ailesi Kırklar Hapishanesini ziyaret ettiğinde Ali Khodabakhshi'nin son derece zayıf ve güçsüz görünüp fazla konuşamadığı, elektrik şokunun kollarındaki etkisinden dolayı bir bardağı tutmakta bile zorlandığı açıklanmıştır.

Ali Khodabakhshi'nin çeşitli sağlık sorunları olduğu bildirilmiştir. Gördüğü işkencenin ve diğer koşulların sonucu olarak, dengesini kaybetmekte, kalp, sindirim ve böbrek problemleri yaşamakta ve görme-duyma algılarının bozulmaktadır. Gereken sağlık yardımlarının sağlanıp sağlanmadığı bilinmemektedir. Yetkililerin düzenli tedaviyi sağlamamaları halinde bunun mahpusun sağlığına ciddi hasar vereceğinden endişe edilmektedir.

Ali Khodabakhshi'nin Qirkhlar (Kırklar) Hapishanesine, kendisini rahatsız eden ve tehditler yönelten uyuşturucu bağımlıları ve adli suçlularla bir arada tutulduğu bildirilmiştir. Hapishane memurları Khodabakhshi'ye, psikolojik olarak çökene kadar kendisini burada tutacaklarını söylemişlerdir. Tutukluya burada verilen yemek miktarının son derece kısıtlı olduğu bildirilmiştir.

GENEL BİLGİLENDİRME: 2006 yılının Mayıs ayında İran'ın Azerbaycan Türk nüfusunun çoğunlukta olduğu kuzey-batı şehirlerinde, 12 Mayıs günü devlet gazetesi "İran"da yayınlanan ve Azerbaycanlıların çoğunun hakaretamiz olarak kabul ettikleri karikatürler protesto edildi. Bu gösterilerde yüzlerce katılımcı gözaltına alındı. (bkz. UA 151/06, MDE 13/055/2006, 26 Mayıs 2006 ve UA 163/06, MDE 13/063/2006, 8 Haziran 2006). Gözaltına alınanların bir kısmının işkence gördükleri ve tedaviye ihtiyaç duydukları bildirildi. Adı geçen gazete 23 Mayıs günü geçici olarak kapatıldı ve editörü ile karikatürlerin çizeri gözaltına alındı. İran'daki Azerbaycanlı kaynakların belirttiğine göre güvenlik güçlerinin müdaheleleri sonucu onlarca protestocu öldürüldü ve yüzlercesi yaralandı. Güvenlik güçleri gösterilerde ölenlerin olduğunu reddettiler, ancak 29 Mayıs günü bir polis memuru Sulduz (Negede) şehrindeki protestolarda 4 kişinin öldüğünü ve 43 kişinin yaralandığını açıkladı.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Fransızca, Arapça ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Ali Khodabakhshi'nin 8 Haziran'dan beri suçlamaları belirtilmeden gözaltında tutulması nedeniyle endişe duyduğunuzu belirtin;

-Khodabakhshi'nin, Tebriz'de İstihbarat Bakanlığı'nın gözaltı merkezinde gördüğü bildirilen aralıksız işkencenin sonucu olarak yaşadığı sağlık problemleriyle ilgili kaygınızı belirtin;

- Yetkililerden, onun gözaltında insancıl muamele gördüğünün garanti edilmesini talep edin;

-Yetkililere ona ihtiyaç duyduğu sağlık yardımını bir an önce vermeleri, ayrıca ailesi ve avukatıyla düzenli olarak iletişim kurabilmesini sağlamaları çağrısında bulunun.

-İran'ın taraf ülkelerinden biri olduğu BM Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi'nin "Hiç kimse işkenceye veya zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya maruz bırakılamaz." maddesini hatırlatarak işkence iddialarının araştırılmasını ve sorumluların yargılanmasını talep edin.

- Yetkililere, İran kanunlarına göre baskı altında ve zorla itiraf almanın yasak olduğunu hatırlatın;

- Yetkililerden, gözaltı nedenini ve varsa suçlamaları açıklamalarını talep edin;

- Khodabakhshi'nin sadece İran'daki Azerbaycan Türklerinin haklarını savunmak adına yürüttüğü barışçıl faaliyetleri nedeniyle gözaltına alınmış olması nedeniyle endişe duyduğunuzu belirtin;

- Yetkililere, uluslararası standartlara göre adli bir suçla yargılanmadığı halde onu hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakmaları çağrısında bulunun;

Yetkililer tarafından korkutulup tedirgin edildikleri bildirilen Khodabakhshi ailesinin güvenliğinden endişe duyduğunuzu belirterek, onlar için gereken her tedbirin alımasını talep edin.