İRAN - Mostafa Evezpoor (Mustafa Evezpur) (E), 25, Azerbaycanlı Türk topluluğa mensup

KAMUSAL BELGE - AI İndeksi: MDE 13/047/2006

5 Mayıs 2006

UA 120/06 Keyfi Tutuklama/ Hücre Gözaltısı/ İşkence ve kötü muamele

İRAN - Mostafa Evezpoor (Mustafa Evezpur) (E), 25, Azerbaycanlı Türk topluluğa mensup

Mustafa Evezpur, Tebriz'deki İstihbarat Bakanlığı'nın gözaltı merkezi olmasına ihtimal verilen açıklanmayan bir yerde, tecrit gözaltısında tutulmakta ve işkence görmesinden endişe edilmektedir.

Raporlara göre Mustafa Evezpur 6 Nisan'da Doğu Azerbaycan eyaletinin Tebriz şehrindeki evinde 16 yaşındaki kardeşi Murtaza'yla birlikte gözaltına alınmıştır. 14 yaşındaki kardeşleri Muhammed Rıza, aynı günün daha erken saatlerinde İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından bir duvara "Ben Türk'üm ve Dilim Türkçe'dir" sloganını yazarken gözaltına alınmıştı. Bağ-ı Şimal adı verilen İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezine götürülen Evezpur'un burda şiddetle darp edildiği bildirilmiştir. O gece geç saatlerde, arama ve tutuklama izinleri bulunmayan yaklaşık 15 İstihbarat Bakanlığı memurunun Evezpur ailesinin evine girdikleri bildirilmiştir. Evi arayan memurlar, Azerbaycan Türkçesindeki kitaplara, gazetelere, posterlere, cdlere, üç kardeşin diğer Azerbaycan Türkü aktivistlerle katıldıkları milliyetçi toplantıların görüntülerini içerdiği belirtilen dvdlere ve bir telefon defterine el koymuşlardır. Mustafa ve Murtaza Evezpur bu sırada gözaltına alınmışlardır.

Muhammed Rıza ve Murtaza Evezpur, üç gün boyunca gözaltında tutulduktan sonra serbest bırakılmışlardır. Bu süreçte Muhammed Rıza'nın, 24 saat boyunca ayağından asılarak, aç ve susuz bırakılarak ve lavaboya gitmesine izin verilmeyerek işkence edildiği bildirilmiştir.

Mustafa Evezpur halen gözaltında tutulmaktadır. Tutulduğu yer ailesine açıklanmamıştır ve onlara iletişim kurma izni verilmemiştir. Ailesi, onu sadece 9 Nisan'da mahkemeye çıkarılırken bir an için görebilmişlerdir. Şu anda Tebriz'deki İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezinde tutulduğu sanılmaktadır. Avukata erişimi olmayan Evezpur'un işkenceye maruz kalmasından korkulmaktadır.

Uluslararası Af Örgütü, Mustafa Evezpur'un Azerbaycan Türkleri'nin haklarını savunmak adına yürüttüğü barışçıl faaliyetler nedeniyle gözaltına alınan bir "vicdan mahpusu" (düşünce suçlusu) olabileceğine inanmaktadır.
Eğer böyleyse, o hiç bir ön koşul belirtilmeden bir an önce serbest bırakılmalıdır. Aksi takdirde tanınabilir adli bir suçla, adaletli bir şekilde yargı önüne çıkarılmalıdır.

GENEL BİLGİLENDİRME: İrandaki Azerbaycanlılar çoğunlukla Şii Müslüman olup Türki bir dil konuşurlar. İran'ın en büyük azınlığı olup resmi istatistiklere göre nüfusun %25-30'luk bölümünü oluşturan bu halk genelde ülkenin kuzeyinde ve başkent Tahran'da yaşamaktadır. İrandaki Azerbaycanlıların çoğu, dini azınlıklardan daha az ayrımcılık görmelerine ve ülke ekonomisine entegre olmalarına rağmen, anayasal hakları olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim dahil olmak üzere daha geniş kültürel haklar talep etmektedirler. İran devlet yetkilileri Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadili kullanım haklarını savunanlara kuşkuyla bakmakta ve onlara "pan-Türkizm yayılmacılığı yaparak ülke güvenliğine karşı eylemlerde bulunmak” gibi belli belirsiz sözlerle bezenmiş suçlamalar yöneltmektedirler.

2005 yılının Haziran ayının sonlarında, Keleyber'deki Babek Kalesi kültürel toplantılarına katılan İranlı Azerbaycan Türkleri gözaltına alınmışlardır. En az 21 kişi "sistem aleyhine propaganda yapmak" ve "düzeni bozmak amaçlı organizasyonlar kurmak" gibi suçlamalarla, bir kısmı ertelenen üç ay-bir yıl arası hapis cezalarına çarptırılmışlardır. Bu kişilerden bazıları 10 yıl boyunca Keleyber'e gitmekten menedilmişlerdir. 30 Mart 2006'da Azerbaycanlı aktivistler İbrahim Raşidi ve insan hakları savunucusu avukat Saleh Kamrani'nin kardeşi olan Muharrem Kamrani gözaltına alınmışlardır. Bu kişiler "milli güvenlik aleyhine faaliyet etmek" suçlamasıyla yargılanmak üzere 18 Nisan'da serbest bırakılmışlardır. (bkz. UA 86/06, MDE 13/043/2006, 2 Mayıs 2006 ve diğer raporlar). 17 Nisan 2006'da gözaltına alınan Azerbaycanlı aktivist Saleh Malla Abbasi ise Tebriz'de İstihbarat Bakanlığı'nın gözaltı merkezinde tecritte tutulmaktadır. (bkz. UA 115/06, MDE 13/045/2006, 3 Mayıs 2006).

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen İngilizce, Farsça, Arapça, Fransızca ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

- Tebriz'de İstihbarat Bakanlığı'nın gözaltı merkezinde tecritte tutulduğu bildirilen Mustafa Evezpur'un güvenliğine yönelik endişelerinizi belirtin;

- Adı geçen kişiye, bir an önce avukat tutma ve ailesiyle görüşme haklarının sağlanmasını talep edin;

- Evezpur'un kendisiyle aynı gün gözaltına alınan 14 yaşındaki kardeşinin işkence gördüğünün bildirilmesinden duyduğunuz endişeyi belirterek Mustafa Evezpur'un işkence ve kötü muameleye maruz kalmadığının garanti edilmesini isteyin;

-İran'ın taraf ülkelerinden biri olduğu BM Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi'nin "Hiç kimse işkenceye veya zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya maruz bırakılamaz." maddesini hatırlatarak işkence iddialarının araştırılmasını ve sorumluların yargılanmasını talep edin;

- Mustafa Evezpur'un sadece Azerbaycan Türkleri'nin haklarını savunmak adına yürüttüğü barışçıl faaliyetler nedeniyle gözaltına alınmasından endişe duyduğunuzu belirtin;

- Yetkililere, uluslararası standartlara göre adli bir suçla yargılanmadığı halde onu hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakmaları çağrısında bulunun;