İran'daki Azerbaycan Türk toplumuna mensup gözaltına alınmışlar

KAMUSAL BELGE - AI İndeksi: MDE 13/055/2006

26 Mayıs 2006

UA 151/06 Tecrit Gözaltısı/ İşkence ve kötü muamele endişesi

İRAN - Dr Ahmad Gholipoor Rezaie (Ahmed Golipur Rızayi), Dr Heyderoğlu olarak tanınıyor (E) 47 ya da 48 yaşında
Hasan Ali Hajabollu, Hasan Erk olarak tanınıyor, (E) 47 ya da 48 yaşında
Hassan Shahi (Hasan Şahi) (E)
Ahmad Soltani (Ahmed Sultani) (E)
Changiz (Cengiz) Bakhtave (E)
Babak (Babek) Bakhtave (E)
Ebrahim Dashti (İbrahim Daşti) (E)
Hussein (Hüseyin) Sababi (E)
Javad Abbasi (Cevad Abbasi) (E)
Saber Beytallahi (E)
Ali Husseinejad (Hüseyinnejad) (E)
Bahman Nasirzadeh (Bahman Nesirzade) (E)
Ali Halmi (E)
Mohsen Damirchi (Muhsin Demirçi) (E)
Asgar Akbarzadeh (Esger Ekberzade) (E)
Ismail Rezaie (İsmail Rızayi) (E)

ve diğer yüzlercesi

Yukarıda adları geçen şahıslar ve diğer yüzlercesi, İran'daki Azerbaycan Türk toplumuna mensup olup, ülkenin kuzey-batısında devam eden kitlesel protesto gösterileri sırasında gözaltına alınmışlardır. Şu anda hücre hapsinde tutuldukları ve işkence ya da kötü muamele riski altında olmalarından endişe edildiği rapor edilmiştir.

Söz konusu gösteriler 12 Mayıs'ta devlet gazetesi "İran"da Azerbaycan Türk toplumunun (İran Azerbaycanlılarının) çoğunu rencide eden bir karikatürün yayınlanmasının ardından başladı. Gazetenin yayını 23 Mayıs'ta geçici olarak durdurulmuş ve editör ile karikatür çizeri gözaltına alınmışlardır.

Tehran ve Tebriz'deki Azerbaycanlı Türk öğrenciler protesto gösterilerini başlatanlar olmuşlardır. Daha sonra protestolar Tebriz, Urmiye, Erdebil, Merağa ve Zenjan gibi nüfusun çoğunluğunun Azerbaycan Türkü olduğu kuzey-batı şehirlerinin geneline yayılmıştır.

Gösteriler hızla büyümüş ve sadece Tebriz şehrinde, 22 Mayıs günü yapılan gösterilerde katılım 300.000-500.000 civarında gerçekleşmiştir. Yüzlerce göstericinin gözaltına alındığı bildirilen protestolarla ilgili 24 Mayıs'ta İran Yasa İnfaz Gücü başkanı, yaklaşık 60 kişinin gözaltına alındığı açıklamasını yapmıştır.

Raporlara göre göstericiler özel kuvvetler ve gönüllü milis teşkilatı "Besic" üyeleri tarafından darp edilmişlerdir. Tebriz şehrinde özel kuvvetlerin halkın üzerine ateş açması sonucu ölenlerin olduğu açıklanmış, ancak bu yetkiller tarafından yalanlanmıştır.

Azerbaycanlı aktivistler Saber Beytallahi, Ali Hüseyinnejad, Bahman Nesirzade ve Muhsin Demirçi, 18 Mayıs'ta Makü şehrinde İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından gözaltına alınmışlardır.
Uluslararası Af Örgütünün bu aktivistlerin durumuyla ilgili detaylı bilgisi yoktur. Ahmed Sultani ve kardeş, 22 Mayıs'ta İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından evlerinde gözaltına alınmışlardır. Memurlar Sultani'nin evini arayarak Türkçe kitaplara, CD ve belgelere el koymuşlardır. İki kardeşin Tebriz'de İstihbarat Bakanlığı merkezinde gözaltında tutuldukları sanılıyor. Cengiz Bahtave ve Hasan Şahi 22 Mayıs günü Tebriz'de gözaltına alınmış olup nerde tutuldukları bilinmemektedir. Azerbaycanlı aktivist Dr. Ahmed Golipur Rızayi (Dr. Heyderoğlu olarak tanınıyor) ve Hasan Ali Hajabollu (Hasan Erk) aynı gün Tebriz'deki gösteriye katıldıktan sonra gözaltına alınmışlardır. İstihbarat Bakanlığı memurları onları bir arabaya binerken akşam saat 6 sularında gözaltına almıştır. Önce karakola götürülen aktivistler daha sonra İstihbarat Bakanlığı'nın Tebriz'deki gözaltı merkezine nakledilmişlerdir. Aileleri ve avukatlarıyla iletişim kurmalarına izin verilmeyen aktivistlerden Dr. Rızayi'nin ailesinin, bilgi alabilmek için her gün gözaltı merkezini ziyaret ettikleri bildirilmiştir.

Azerbaycanlı tanınmış aktivist ve öğretmen Cevad Abbasi, 24 Mayıs'ta Salmas şehrindeki evinde gözaltına alınmıştır. İstihbarat Bakanlığı memurları Abbasi'nin evini arayarak, Türkçe kitaplarına, CDlerine, ailenin adres defteri ve bilgisayarına el koymuşlardır. Ailesi, onun Urmiye şehrindeki İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezinde tutulduğuna inanmaktadır, ancak ne onların ne de avukatının Abbasi'yle görüşmesine izin verilmemiştir.Abbasi, 2005 yılının Aralık ayında "ayrılıkçı propaganda ve pan-Türkist (Türkçü) gruplarla bağlantı kurmak" suçlamasıyla altı ay hapis cezasına çarptırılmıştı. Cezanın bir bölümünü çeken aktivist 12 Mart'ta serbest bırakılmıştı.

İbrahim Deşti 25 Mayıs'ta Tebriz'deki evinde sivil giyimli İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından gözaltına alınmıştır. O günden beri durumundan haber alamayan ailesi, İstihbarat Bakanlığı gözaltı merkezinde tutulduğuna inanmaktadır. Merkeze, onun durumuyla ilgili bilgi almak için giden iki oğlu da gözaltına alınmışlardır. Uluslararası Af Örgütü oğullarından birinin isminin Babek Deşti olduğunu öğrenmiştir, ancak diğer oğlun ismi bilinmemektedir. Hüseyin Sababi, 25 Mayıs'ta Erdebil şehrindeki işyerinde sivil giyimli İstihbarat Bakanlığı memurları tarafından gözaltına alınmıştır. Sababi daha önce 27 Mayıs günü Erdebil'de yapılacak gösteriyle ilgili bildiriler dağıtmıştır. Aynı gün Esger Ekberzade, gösterilerle ilgili bildiriler dağıttığı gerekçesiyle bir caddede gözaltına alınmıştır.

İsmail Rızayi 26 Mayıs'ta Tebriz şehrindeki evinde kimliği bilinmeyen sivil giyimli şahıslar tarafından gözaltına alınmıştır. İstihbarat Bakanlığı memurları oldukları sanılan kişiler gözaltı sırasında Rızayi'nin eşini darp etmişlerdir.

ÖNERİLEN EYLEM: Lütfen Farsça, İngilizce, Arapça ya da kendi dilinizde bir mektup yazarak en kısa sürede gönderin. Mektubunuzda:

-İran'ın kuzey-batısında Azerbaycan Türk toplumu tarafından yapılan kitlesel protesto gösterileri sırasında gözaltına alınan 16 kişi (adlarını belirtin) ve diğer yüzlercesinin güvenliğinden endişe ettiğinizi belirtin;

-Yetkililere, gözaltındakilere yönelik suçlamaları açıklamaları, adli bir suçla yargılanmadıkları halde hiç bir ön koşul olmadan bir an önce serbest bırakılmaları çağrısında bulunun;

- Yetkililere, onların nerde tutulduğunu açıklayarak, ailelerine, tutacakları avukatlara, çevirmenlere ve talep ederlerse sağlık yardımına ulaşmalarını bir an önce sağlamaları çağrısında bulunun;

- Gözaltındakilerin işkence ve kötü muameleye maruz kalmadıklarının garanti edilmesini talep edin.