İran'da Azerbaycanlı Siyasi Mahpusları Savunma Birliği'nin (ADAPP) Aylık Raporu- Nisan 2009

İran devletinin Azerbaycanlı kültürel aktivistlere yönelik baskı ve tutuklamaları geçtiğimiz ayda da devam etmiştir. Azerbaycanlı aktivistler keyfi olarak tutuklanmakta, haklarındaki suçlamalar belirtilmeden ve avukat tutma hakları verilmeden, işkence ve kötü muamele görme tehlikesi altında gözaltında tutulmaktadırlar.

Gözaltına Alınanlar:
Çeşitli haber kaynaklarından alınan bilgilere göre Tebriz'de Azerbaycanlı yazar ve kültürel aktivist Neği Ahmedi Azer Mukaddem'in 16 Nisan Perşembe günü Tebriz'de gözaltına alınarak şehrin Ettelaat (istihbarat teşkilatı) sorgu merkezine götürülmüştür.

Mukaddem'in ailesinin, yazarın gözaltına alınma nedeniyle ilgili bilgi alamadıkları ancak bunun, adı geçen aktivistin yayınlanan kitaplarıyla bağlantılı olabileceğini düşündükleri belirtildi.

Azerbaycan tarihi, dil ve edebiyat alanında "Türk Dili ve Azerbaycan Tarihi", "Meşrutiyet Olayları", "Sultan Mehmed ve Tebriz Minyatür Mektebi" gibi birçok kitabın yazarı ve çevirmeni olan Ahmedi Azer Mukaddem, İran Yazarlar Birliği'nin üyesi ve Azerbaycan Yazarlar Birliği'nin şeref üyesidir.

Tutuklu Ramin Sadıki'nin Sağlığına Yönelik Endişeler:
5 Şubat 2009 tarihinde Erdebil'de babasının evinde gözaltına alınarak şehrin Ettelaat (istihbarat teşkilatı) sorgu merkezine götürülen Azerbaycanlı kültürel aktivist Ramin Sadıki, 12 Nisan 2009 tarihinden itibaren Erdebil Hapishanesinin genel bölümüne nakledilmiştir.

Tutuklunun ailesinin, kendisinin durumunu ve gözaltı nedenini öğrenmek amacıyla mahkeme ve hapishane yetkililerine yaptıkları başvurular sonuçsuz kalmıştır. Ailesi, aktivistin şiddetli işkence gördüğüne inandıklarını ve halihazırda durumunun uygunsuz olduğunu belirtmişlerdir.

Bundan önce de yerel haber kaynakları, adı geçen tutukluya gözaltında asılsız suç senaryolarını kabul ettirmek amacıyla şiddetli fikizsel ve psikolojik işkenceler uygulandığını bildirmişti. Verilen bilgilere göre Sadıki'nin gözaltı süresi, işkence altında verdiği itirafları daha sonra yalanlaması nedeniyle uzatılmıştı.

Adı geçen aktivistin kardeşleri olan İbrahim ve Mehmed Sadıki, kendisiyle aynı dönemde tutuklanarak 20 gün gözaltında tutulduktan sonra 30 bin dolar teminat karşılığında serbest bırakılmışlardı. İbrahim ve Mehmed Sadıki'nin gözaltında tutuldukları süre boyunca işkence ve kötü muameleye maruz kaldıkları, avukat tutma ve aileleriyle görüşme hakkından mahrum bırakıldıkları bildirildi.

Ramin Sadıki, daha önce 21 Şubat 2007 tarihinde Dünya Anadili kutlamalarında bildiriler yaydığı için gözaltına alınmış ve bir aydan sonra teminat karşılığında serbest bırakılmıştı. Uluslararası Af Örgütü, bu konuda yayınladığı raporda Ramin Sadıki'yi vicdan mahpusu ilan ederek bir an önce serbest bırakılması çağrısında bulunmuştu.

Verilen Hapis Cezaları:
Doğu Azerbaycan eyaletinin Eher şehrinde 17 yaşındaki Azerbaycanlı öğrenci aktivist İbrahim Nuri, beş yıl boyunca ertelenecek olan 10 aylık hapis cezasına çarptırıldı.

İbrahim Nuri, 6 Nisan 2009 tarihinde Eher İnkılap Mahkemesinin Birinci Şubesinde avukatsız ve kapalı olarak görülen mahkemede, 2006 yılının Mayıs ayında İran'da Azerbaycanlıların devlet gazetesinde yayınlanan hakaret içerikli karikatüre karşı protesto gösterilerine katılmak ve "düzen aleyhine propaganda yapmak" suçlamasıyla yargılandı. İbrahim Nuri, verilen karar üzerine temyiz mahkemesine başvuruda bulundu.

17 yaşındaki Azerbaycanlı aktivist, daha önce kültürel faaliyetleri nedeniyle defalarca gözaltına alınmıştı.

O ilk olarak 7 Mayıs 2007'de Eher şehrinin Ettelaat (İstihbarat ve Güvenlik Teşkilatı) merkezine çağrılmış ve 3 gün gözaltında tutulduktan sonra teminat karşılığında serbest bırakılmıştı. Aynı yılın 21 Mayıs gününde ise "Yasadışı toplantılara çağrı bildirileri yaymak" suçlamasıyla tekrar gözaltına alınmış ve bir hafta sonra teminat karşılığında serbest bırakılmıştı. Adı geçen aktivist geçtiğimiz yıl, kültürel faaliyetleri gerekçe gösterilerek eğitim gördüğü lisenin müdürü tarafından 3 gün boyunca okuldan uzaklaştırılmıştı.

Azerbaycanlı işçi aktivist Mehmed Cerrahi, Doğu Azerbaycan Temyiz Mahkemesinin 6. Şubesinden Hakim İmani tarafından 4 ay şartlı (ertelemeli) hapis cezasına çarptırıldı.

Cerrahi 2006 yılında, işçi haklarıyla ilgili bir derginin yayını nedeniyle "düzen aleyhine propaganda yapmak" suçlamasıyla 4 ay -ertelemesiz- hapis cezasına çarptırılmıştı. Adı geçen aktivist 20 Eylül 2008 tarihinde Tebriz'de gözaltına alınarak şehrin merkezi hapishanesine götürüldü.

Belirtilen tarihte, mahkeme kararı aktiviste duyurulmamış ve temyiz başvurusu yapma hakkı elinden alınmıştı.

Memurların bu cezasının kesin olduğunu söylemeleri üzerine aktivistin avukatı temyiz mahkemesine başvurmuş ve Cerrahi 20 gün gözaltından sonra Tebriz Hapishanesinden serbest bırakılmıştır. Avukatın itirazından sonra Cerrahi'nin suç dosyası Doğu Azerbaycan eyaleti Temyiz Mahkemesinin 6. Şubesine taşınmış ve 2009 yılının Şubat ayında verilen hükme göre 4 ay hapis cezası, iki yıl için ertelenmiştir.

Aktivist Mehmed Cerrahi, gözaltına alınması nedeniyle 2008 yılının Eylül ayında işinden kovulmuştur.

Hapsedilenler:
Azerbaycanlı kültürel aktivist Ali Hüseyinnejad, 4 Nisan 2009 günü tutuklanarak 8 aylık hapis cezasını çekmesi için Makü Hapishanesine götürüldü. Bu aktivist, halkı 2006 yılında Azerbaycanlıların İran gazetesinin hakaret içerikli karikatürüne karşı protesto gösterilerinin 1. yıldönümü gösterilerine davet etmesi nedeniyle gözaltına alınmıştı. "Düzen aleyhine propaganda yapmak" suçlamasıyla yargılanan aktivist 1 yıl hapis cezasına çarptırılmış, bu ceza temyiz mahkemesinin kararıyla 8 aya indirilmişti.

Ali Hüseyinnejad daha önce 2006 yılının Mayıs ayında da gözaltına alınmıştı. O bir ay boyunca gözaltında tutulduktan sonra İnkılap Mahkemesi tarafından 500 dolar para cezasına çarptırılmıştı.

Azerbaycanlı Faal Din Adamı Hüccetü'l-islam Azimi Kadim Serbest Bırakıldı:

Azerbaycanlı faal din adamı Hüccet'ül-İslam Abdülaziz Azimi Kadim, 16 Nisan 2009 günü bir yıllık hapis cezasının sona ermesiyle Kum şehrinin Lengrud Hapishanesinden serbest bırakıldı.

Azimi Kadim, 2005 yılının Nisan ayında Din Adamları Özel Mahkemesi tarafından "Din adamlığı haysiyetine haraket" suçlamasıyla 10 yıl süreyle din adamlığı elbisesi giymekten menedilmiş, ancak verilen hükme uymaması nedeniyle yargılanarak 91 gün hapis cezasına çarptırılmıştı.

Azerbaycanlı din adamı, 2007 yılının Ocak ayında aynı suçla yargılanarak Kum şehrinin Din Adamları Mahkemesi tarafından bir yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Azimi Kadim, 3 Mayıs 2008'de tutuklanarak Kum'un Lengrud Hapishanesine götürülmüştü.

Azimi Kadim geçtiğimiz yıllarda bir çok kez gözaltına alınmış ve hapishaneye götürülmüştür. O, 5 Ağustos 2005 tarihinde Tebriz Parkında Meşrutiyet devriminin yıldönümü törenlerine katılımı nedeniyle gözaltına alınmış ve 3 ay sonra teminat karşılığında serbest bırakılmıştı. Azimi Kadim, çıkarıldığı mahkemede 18 ay hapis hapis, Azerbaycan bölgesinden 5 yıl sürgün ve “din adamlığı haysiyetine hakaret” suçundan 10 yıl süreyle din adamlığı elbisesi giymekten menedilmek cezalarına çarptırılmıştı. Azerbaycanlı din adamı, 2006 yılının Mart ayında hapis cezasını çekmek üzere Tebriz Hapishanesine gönderilmiş ancak 6 ay sonra şartlı af ile tahliye edilmişti.

Uluslar Arası Af Örgütü, 24 Ağustos 2005, 4 Mayıs 2006 ve 27 Ekim 2006 tarihlerinde Hüccet'ül-İslam Abdülaziz Azimi Kadim'in durumuyla ilgili 3 ay bildiri yayınlamıştır.

Azerbaycanlı Ehl-i Hakk (Alevi) Tutuklular Açlık Grevi Başlattılar:

Yerel kaynaklardan alınan haberlere göre, İran'ın Yezd Hapishanesinde tutuklu bulunan Azerbaycanlı Ehl-i Hakk (Alevi) mahpuslar Sehend Ali Muhammedi, Bahşali Muhammedi ve İbadullah Kasımzade, hapishane yetkililerinin kötü muamelesine maruz kalmaktadırlar. Adı geçen tutukluluların, hapishanedeki uygunsuz durumu ve temel insan haklarının çiğnenmesini protesto etmek adına 21 Nisan 2008 Salı gününden itibaren açlık grevine başladıkları bildirildi.

Tutuklu yakınlarının belirttiklerine göre, Yezd Hapishanesinin yetkilileri, gece vakti ibadet eden İbadullah Kasımzade'yi engellemeye teşebbüs etmiş ancak tutuklu, ibadetine devam etmekte ısrar edince kendisini döverek hapishanenin hücre bölümüne götürmüşlerdir. Kasımzade'nin hücrede ibadetine devam ettiğini farkeden görevliler bunun üzerine hücreye girerek tutuklunun yüzüne biber gazı sıkmış ve kendisini şiddetle dövmüşlerdir.

Bu olaydan sonra, aynı hapishanedeki diğer Alevi tutuklular olan Sehend Ali ve Bahşali Muhammedi, hapishane görevlilerinin tavırlarına ve temel insan haklarının çiğnenmesine karşı açlık grevine girmişlerdir. Halen hapishane hücresinde tutulan İbadullah Kasımzade'nin durumu bilinmemektedir.

Bu üç tutuklu, Yunis Agayan ve Mehdi Kasımzade ile birlikte Ehl-i Hakk (Alevi) inancının Ateşbeyli tarikatına mensup olup Batı Azerbaycan eyaletinin Koşaçay (Miyandoab) eyaletinde 4 yıl önce güvenlik güçleriyle Alevi köylüler arasında çıkan çatışmada tutuklanmışlardı. Mahkemede idam cezasına çarptırılan Azerbaycanlı Alevilerin üçünün cezası, temyiz mahkemesinin kararıyla Yezd Hapishanesinde 13 yıl hapis cezasına dönüştürülmüş, ancak Mehdi Kasımzade ve Yunis Agayan'ın idam cezaları kaldırılmamıştı. 27 yaşındaki Alevi mahpus Mehdi Kasımzade 28 Şubat 2009 sabahı idam edildi. Halen Urmiye Hapishanesinde tutuklu bulunan Yunis Agayan'ın idam hükmünün ne zaman infaz edileceği ise bilinmiyor.

Uluslararası Af Örgütü, 27 Nisan Pazartesi günü yayınladığı acil eylem çağrısında Yunis Agayan'ın durumuyla ilgili endişelerini bildirerek idam hükmünün kaldırılması çağrısında bulundu.

Mahkemeye Çıkarılanlar:
Azerbaycanlı kültürel aktivistler Salih Mollaabbasi ve Muharrem Kamrani, 11 Nisan 2009 Cumartesi günü Eher şehrinin İnkılap Mahkemesinde yargılandılar.

Mollaabbasi ve Kamrani, 2006 yılının Nisan ayında Eher şehrinde gözaltına alınmış ve sırayla 45 ile 20 gün gözaltı süresinden sonra, teminat karşılığında Eher ve Tebriz şehirlerinin Ettelaat (istihbarat ve güvenlik teşkilatı) sorgu merkezinden serbest bırakılmışlardı.

Adı geçen aktivistlere yönelik suçlamalar, "bildiri yayarak düzen aleyhine propaganda yapmak", "Pan-Türkizm propagandası" ve "Kanunsuz toplantılara katılmak" olarak açıklanmıştır.

Mühendis Mollaabbasi, Tebriz Üniversitesi tarım bölümünden mezun olup üniversitedeki öğrenci hareketinin eski faallerindendir. Doktor Muharrem Kamrani ise Urmiye Üniversitesi veterinerlik bölümünden mezun olup, Şehriyar Topluluğunun yönetim kurulu üyesi, kapatılmış öğrenci dergisi Oyanış'ın sorumlu müdürü ve Azerbaycan Yayınları Birliği üyesidir.

Salih Molla Abbasi daha önce 2006 yılının Mayıs ayında Azerbaycanlıların devlet gazetesindeki hakaret içerikli karikatüre yönelik protesto gösterilerinin birinci yıldönümünde gözaltına alınmış ve bir hafta sonra seerbest bırakılmıştır.

Uluslararası Af Örgütü 2 ve 3 Mayıs 2006 tarihlerinde yayınladığı iki bildiride Salih Molla Abbasi ve Muharrem Kamrani'nin gözaltında tutulmasını kınamış ve serbest bırakılmaları çağrısında bulunmuştu.