İran'da Azerbaycanlıların Protesto Gösterilerinde 100'den Çok Aktivist Gözaltına Alındı

Güney Sesi: İran Eski Cumhurbaşkanı Hatemi'nin Azerbaycanlılara yönelik aşağılayıcı tavrına tepki olarak Azerbaycanlı nüfusun yoğun olduğu şehirlerde ve üniversitelerde yapılan protestolar, İran'daki Azerbaycanlı kültürel aktivistlerin yeni bir gözaltı dalgasıyla karşı karşıya kalmasına neden oldu.

14 Mayıs günü internette yayılan bir videoda İran eski cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, önde gelen reformcularla biraradayken Azerbaycanlıları aşağılayan fıkralar anlatırken görüntülendi. Toplantıda tanınmış din adamlarının yanısıra reformcu cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi'nin temsilcileri de görülmekteydi. Görüntülerde yer alanların tümü anlatılan ırkçı fıkralara gülmekte ve Azerbaycanlılara yönelik hakaret içerikli açıklamalar eklemekteydiler.

Hatemi ve toplantıda görülen diğer reformcuların 12 Haziran'daki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mir Hüseyin Musevi'yi destekliyor olmaları, Musevi'nin seçim konuşmalarında ve ziyaretlerinde protesto gösterilerinin yapılmasına neden oldu. Gösterilerde katılımcılar Azerbaycan kültürel kimliğini savunup, görüntülere tepki göstererek devletten anadilde eğitim hakkı başta olmak üzere daha geniş haklar talep ettiler. Bu protestolar İran güvenlik güçleri tarafından göstericilerin darp edilmesi ve tutuklanmasıyla bastırıldı.

Tebriz, Urmiye, Erdebil, Meşkinşehr, Miandoab (Koşaçay) ve diğer Azerbaycan şehirlerinde 100'den çok aktivist gözaltına alındı, ancak bunlardan sadece 35 kişinin kimliği biliniyor.

İran'daki Azerbaycanlı Siyasi Mahpusları Savunma Birliği (ADAPP) tarafından verilen bilgilere göre 25 Mayıs'ta Cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi'nin Tebriz'de Bağ-ı Şimal stadyumundaki konuşması sırasında gözaltına alınan Hamid Hasanzade (üniversite öğrencisi), Esger Kadimi (üniversite öğrencisi), Ferdin Bağerzade, Cihanbehş Bahtaver ve Nadir Bahtaver adlı aktivistler 10 gün gözaltında tutulduktan sonra teminat karşılığında serbest bırakıldılar. Ancak aynı gün gözaltına alınan Armin Şakeran Vahi, Ali Sadıki, Babek Minuği (film ve belgesel yönetmeni), Abdullah Sedugi, Ali İmani ve Mehdi İmani, halen tutukludurlar.

Bunun dışında 23 Mayıs'ta güvenlik memurlarının Tebriz'de Bedeli ailesinin evine baskın yaparak Ali, İrej, Resul ve Gulam Bedeli adlı aktivistleri gözaltına aldıkları, Gulam Bedeli'nin bir hafta boyunca gözaltında tutulduktan sonra teminat karşılığında serbest bırakıldığı bildirildi.

Öte yandan 22 Mayıs Cuma günü Tebriz'de El Gölü (Şah Gölü) parkına düzenlenen geniş katılımlı bir yürüyüşte, katılımcılardan bir bölümünün anadilde eğitim hakkıyla ilgili sloganlar atmaları ve Hatemi'nin Azerbaycanlılardan özür dilemesini taleb etmeleri, güvenlik güçlerinin sert müdahelesiyle sonuçlandı. Protestocuların bir kısmının yaralandığı olaylarda gözaltına alınan aktivistlerin isimleri: Ali Rıza Ferşi (Tebriz Üniversitesi öğretim üyesi), Ali Eslami, Esger Çemeni, Bayram Halikzade, Seccad Karabağlı, Ferdin Muradpur, Murtaza Muradpur, Hekem Muradpur, Vahid Ağacani, eşi Seher Fethi ve Hale Fethi olarak belirlendi. Vahid Ağacani, Seher Fethi ve Hale Fethi adlı aktivistlerin üç gün gözaltında kaldıktan sonra teminat karşılığında serbest bırakıldıkları, ancak polisin müdahelesi nedeniyle yaralanan ve gözaltına alınan Ferdin Muradpur'un sağlık durumundan endişe edildiği belirtildi. Ağır yaralı olan Vahid Alizade, Ekber Mehemmedi ve Kadir Hemmeti adlı protestocuların durumuna dair bilgi yok.

Urmiye'de 23 Mayıs günü Cumhurbaşkanı adayı Musevi'nin seçim merkezi önündeki protesto gösterilerinde de katılımcıların bir bölümü gözaltına alındı. Bunlardan Urmiye Üniversitesi öğrencisi Ferşid Adeli, iki gün gözaltında tutulduktan sonra serbest bırakıldı.

31 Mayıs günü Meşkinşehr'de Azerbaycanlı kültürel aktivistler Aydın Zakeri, Mansur Seyfi ve Ferdin Nobaht, şehrin genelinde dağıtılan bildirilerle ilgili olarak gözaltına alındılar. Söz konusu bildirilerde Azerbaycanlıların anadil haklarından bahsediliyor ve İran hükumetinin Azerbaycanlılara yönelik tavrı kınanıyordu. Adı geçen aktivistlerin 3 Haziran günü Meşkinşehr kentinin Ettelaat (istihbarat ve güvenlik bakanlığı) merkezinden Erdebil şehrinin Ettelaat sorgu merkezine götürüldükleri bildirildi. ADAPP kuruluşunun raporuna göre sorgulanma aşamasındaki kültürel aktivistlerin avukat tutmaları engelleniyor.

Öte yandan 1 Haziran'da Mir Hüseyin Musevi'nin Erdebil şehrine ziyaretinde birçok aktivistin gözaltına alındığı, ancak kimliklerinin hala tespit edilemediği bildirildi. Musevi'nin ziyareti sırasında şehirde olağanüstü güvenlik önlemleri alındığı belirtildi.

İran yargı sözcüsü Ali Rıza Cemşidi 2 Haziran'da Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada Tebriz'de gözaltına alınanların "milli güvenlik aleyhine faaliyet etmek ve silah bulundurmak"la suçlandıklarını söyleyerek, detaylı açıklama yapmaktan kaçındı. Bu açıklama, son aylarda bölgede bir silahlı çatışmanın yaşanmaması ve söz konusu protestoların hiçbirinin şiddet içermemesiyle çelişki yarattı.

Son haftalardaki protestolarda gözaltına alınan Azerbaycanlı kültürel aktivistlerin tamamının avukat tutma ve aileleriyle görüşme haklarından mahrum bırakıldıkları açıklandı.